Uit Dave Goulsons boek leerde ik dat hommels massaal gekweekt worden omdat ze zo goed helpen bij de bevruchting van vooral tomaten maar ook een aantal andere gewassen, zoals frambozen. De hommelkwekerij, stel je daar enorme bedrijven met loodsen bij voor, niet zelden op  industrieterreinen, creëert een enorme vraag naar stuifmeel. Dat is namelijk de bron van vooral eiwit en verder mineralen en vitamines voor de hommel. Zo’n 500.000 kilo stuifmeel gaat er per jaar minimaal om in de hommelhandel. Waar haal je dat allemaal vandaan? Je rooft het niet bij de hommels in het wild, hun nesten zijn nogal lastig te vinden. Nee, je plaatst roosterjes voor de ingangen van bijenkorven. Wurmt een honingbij zich er doorheen, dan wordt eventueel stuifmeel van het beestje afgeschraapt en opgevangen. Zo gaat dat in de stuifmeelindustrie. Het kan ook poëtischer. De Duitse kunstenaar Wolfgang Laib (1950) verzamelt al sinds de jaren zeventig stuifmeel met de hand. Gewoon in en rond zijn woonplaats Hochdorf, een klein dorpje in het Zuiden van Duitsland. De miniatuurdocumentaire die een tentoonstelling in het Museum of Modern Art in New York begeleidde, is wonderschoon.[youtube https://www.youtube.com/watch?v=e-_92MYcANk?rel=0]
Het stuifmeelvierkant in New York is wel het mooiste dat hij ooit maakte. Maar ook het Tilburgse museum De Pont heeft er één. Meestal is het niet te zien, is het stuifmeel veilig opgeborgen in potjes. Maar als je de kans krijgt…Het is een ervaring. De randen zijn niet scherp, net als bij de kleurvlakken op een doek van Rothko. De lucht lijkt er te trillen. En wie met zijn oog in het geel duikt: dat is intens en zó zuiver.
De Pont heeft meerdere bijzondere kunstwerken van Laib. De Milchstein, een heel licht uitgeholde plaat marmer die elke ochtend met melk gevuld wordt. De twee materialen lijken samen te smelten. Maar in de loop van de dag verzuurt de melk licht, het oppervlak raakt bestoft. De dag erna wordt de handeling herhaalt: er vindt een eindeloze rituele zuivering plaats. In de achterwand van het museum lijkt een tempelingang te zitten. Het is de Wachsraum: een gang met een scherpe knik, helemaal bekleedt met platen bijenwas. Een enkel peertje geeft flauw licht maar genoeg om de was iets doorschijnend te maken. En dan die geur. De ruimte is leeg. Het is een sanctum sanctorum, een heilige der heiligen, waar gezwegen wordt, omdat de kunstenaar iets zegt dat voorbijgaat aan de taal.