Het begon zo’n jaar of tien geleden. Overal doken berichten op dat de volkstuin weer in trek was, dat mensen weer hun eigen groente wilden verbouwen. Inmiddels kun je er, zeker in de stad, niet meer omheen: zelfgekweekte groente is het helemaal. Zouden de early adopters alweer zijn afgehaakt? Omdat ze erachter kwamen hoe ontzettend veel werk een moestuin is, omdat ze werkelijk niet weten wat ze met dertig struiken andijvie moeten, omdat nooit aangetoond is dat het gezonder is (wel smakelijker, absoluut) of omdat de balans na een jaar laat zien dat het nauwelijks goedkoper is dan een beetje uitgekiend je groen uit de winkel halen. Kortom, zoals je ook bij Maarten ’t Hart ziet: moestuinieren is liefdewerk.
Ik zag het afgelopen weekend op de kwekerijdagen in Bingerden, wat een goed groentehof vermag. Bingerden is een landgoed en daar past wat je hoity-toity een ornamental potager noemt: een combinatie van sier- en moestuin. De groente is er in mooie ster- en andere patronen geplant, om de bonen staat een uitgelaten rand goudsbloemen (niet alleen voor het oog, ze houden ook plaagdieren in toom), er zijn banken in gesnoeide nissen en een loofgang met rozen. En mensen worden er blij van. In het deel van het park waar je planten kunt kopen zag ik vooral veel serieuze -om niet te zeggen verbeten – gezichten. Hier, in de moestuin begint iedereen een beetje te stralen. Wordt er iets aangeraakt in die mensen dat ze kennen van vroeger? Een herinnering aan hoe goed het voelt om zelf de aarde te bewerken? En toch ook iets van een opluchting, dat je er hier alleen maar van hoeft te genieten en niet al die arbeid hoeft te verrichten. Echt, het werkte elke keer: mensen lopen de beslotenheid van de tuin binnen en er valt iets van ze af.
Zou dat ook op kleine schaal werken? Bij de stand van De Nieuwe Tuin zag ik de moestuingroeizak, die precies is wat het woord zegt. Hij is 30 centimeter hoog en 40 in doorsnee en het ingezaaide voorbeeld toonde een soort sla-pluktuin in het klein. Misschien geen locus amoenus, maar toch. Een van onze belangrijkste stedenbouwkundigen uit het interbellum, Pieter Verhagen nam het al op voor de kleine tuin. Deze “kan juist grote aantrekkelijkheid en bekoring winnen door zijn innigheid en zijn concentratie. De allerkleinste tuin is misschien de bloembak op het balkon. Alles is daar wat kunstmatig; het groeien ergens in de lucht, tussen hemel en aarde, strijdt met ons gevoel voor de natuurlijke groei. Maar de toewijding en liefde die aan zo’n bak worden besteed, maken veel goed.” Zo!
Ik heb het vaker gezegd, ecologie begint thuis. Dat wist Verhagen ook. Terwijl hij voor tuinieren op het kleinste oppervlak pleitte, zorgde hij er ook voor dat het enorme natuurgebied ten zuiden van Den Bosch, het Bossche Broek, onbebouwd bleef.

Verhagen P., Het geluk van de tuin. Een aansporing tot zinvol tuinieren [1945]. Heruitgave met een voorwoord van Marinke Steenhuis. Uitgeverij Gianotten, 2004