Hij komt gewoon in Nederland voor, al ziet hij eruit als een dier dat Attenborough op Borneo aantreft: de vuursalamander. Hij heeft nog drie leefgebieden bij ons (zijn noordelijkste verspreidingsgebied), alle in Zuid-Limburg. De twee belangrijkste zijn Staatsbosbeheerterreinen: het Bunderbos en het Vijlenerbos. Hoe beperkt dat ook is, tot 2009 ging het best goed: per halve hectare kwamen 300 tot 350 dieren voor. Dat is veel. Maar toen. In 2008 werden al de eerste dode dieren gevonden, dat werden er in de volgende jaren steeds meer. Uiteindelijk moest men concluderen dat de populatie met 96% is ingestort. Wat is er aan de hand? Je leest de laatste tijd veel over een schimmel die wereldwijd amfibieën bedreigt. Zou die de oorzaak zijn?
Afgelopen zaterdag was ik in Museum Het Domein in Sittard. Daar exposeert bioloog-kunstenaar Brandon Ballengée, waarover deze week veel meer. Het museum deed mee aan Fête de la Nature en je kon er allerlei feestelijks doen, nestkastjes maken, een milieuvriendelijke graffiti spuiten enzovoorts. Omdat de kunstenaar zo geïnteresseerd is in amfibieën en er ook wetenschappelijk onderzoek naar doet, had Het Domein Annemarieke Spitzen van Ravon uitgenodigd. Zij is expert op het gebied van de vuursalamander. Ik besloot haar college te volgen.
De vuursalamander heeft iets mythisch. Al sinds Aristoteles wordt het verhaal verteld dat hij tegen vuur kan. In Jacob van Maerlants Der naturen Bloeme (het zesde deel is aan ‘serpenten’ gewijd) uit circa 1270, is hij nog giftiger dan welke slang ook. Komt dat allemaal door die heftige kleuren? -hij kan wel gif afscheiden via zijn huid, maar je kunt het dier toch met geen mogelijkheid gevaarlijk noemen.

Om te redden wat er te redden valt, zijn de meeste levende dieren in 2012 uit de terreinen gehaald en in quarantaine geplaatst. De helft ging dood. Onderzoek aan de Universiteit Gent wees uit dat ze bezweken aan een huidschimmel die nieuw was voor de wetenschap: Batrachochytrium salamandrivorans, kortweg B.s genoemd. B.s. wordt makkelijk via de huid verspreid en misschien blijft hij zelfs in de bodem zitten. Dat stelt onderzoekers voor een groot probleem: met de overlevers kun je kweken, maar nakomelingen terugzetten in de natuur is te riskant. Wel is het zo dat in het Bunderbos recent nog 50 levende exemplaren zijn aangetroffen. Onderzoekers vermoeden nu dat de schimmel vooral gevaarlijk is bij dichte hoeveelheden vuursalamanders. Nog een reden om geen exemplaren uit te zetten.
Op dit moment zijn er meer vragen dan antwoorden: kunnen ook andere dieren bezwijken onder de schimmel? Zijn alle salamanders er gevoelig voor? Hoelang blijft de schimmel in de bodem? Wat kunnen we doen?
Zorg in ieder geval dat je na een bezoek aan een van de bossen – ze zijn prachtig-  je schoenen goed schoonmaakt. Er is namelijk een heel sterk vermoeden dat de mens de grootste verspreider is van de schimmel. En geef geld voor onderzoek.

Op 21 juni organiseert Ravon een sponsorloop. Met de opbrengst wordt onderzoek en verzorging betaald. Maar schenken kan natuurlijk altijd. Check die site: Ravon.