Toen jonkheer C.H.C.A. van Sypestein in zijn Oud-Nederlandsche Tuinkunst (1910) schreef dat de grootste tuinarchitect van de zeventiende eeuw, de fransman André Le Nôtre, zijn inspiratie uit Nederland haalde, werd een mythe geboren. Je zou je best kunnen voorstellen dat ons waterland hem op ideeën bracht voor de vlakke waterspiegels en (grand) canals die hij in de tuinen van bijvoorbeeld Vaux-le-Vicomte, Versailles en Chantilly gebruikte. Maar je kunt er niets met zekerheid over zeggen. Wel lijkt duidelijk dat Le Nôtre, zeker bij koninklijke opdrachten, de Italianen naar de kroon moest steken.
In 1661 wordt Le Nôtre door Lodewijk XIV aangesteld als hofontwerper. Vlak daarvoor had hij zijn meesterwerk al afgeleverd: Vaux-le-Vicomte. In slechts een paar jaar en in nauwe samenwerking met de architect Le Vau verrees een complex aus einem guss. Een veel geroemde kwaliteit van Vaux is de ’transparance’. Dat is letterlijk zo: je kijkt door de bogen van de middenpartij van het kasteel heen en ziet het park liggen. In meer overdrachtelijke zin wordt er ook mee bedoeld dat binnen en buiten voortdurend helder op elkaar aansluiten. Maar – en dat is het briljante van Le Nôtre – de hele trukendoos van de landschapsarchitect wordt opengetrokken. Het park heeft een duidelijk verdwijnpunt in de vorm van een enorm beeld van Hercules dat op een heuvel, precies in de middenas, is geplaatst. Een wandeling op Vaux heeft meteen logica: je moet naar Hercules. Maar dan! Na de parterres stuit je ineens op een canal, zo mooi verdiept aangelegd dat je het vanaf het kasteel niet eens kon zien. Verrassingen blijven komen. Telkens wanneer je terugkijkt naar het kasteel lijkt het anders in het park te liggen. Op een gegeven moment zweeft het zelfs boven de horizon. De wisselende mise en scène is het resultaat van veel rekenwerk en totale beheersing van de wetten van het perspectief.
Maar perfectie is niet meer dan dat. Het heeft, alle dynamiek van de zichtassen ten spijt, ook iets bevrorens. Van mij mag een ontwerp wel een beetje schuren (wat in de zeventiende eeuw natuurlijk helemaal niet de bedoeling was). En ik krijg wat ik wil. eenmaal bij Hercules aangekomen blijkt dat wilde zwijnen er hebben huisgehouden. De grasmat is met enorme kracht omgewoeld, snuit- en pootafdrukken staan scherp in de modder. Ook Vaux heeft contrast nodig.