Blauw is bijzonder. Misschien alleen al omdat de kleur zeldzaam is in de natuur. Zeker, er is de eindeloosheid van de blauwe lucht – en wanneer die ook nog eens gespiegeld wordt in water, ja dan is er heel veel blauw. Maar in het planten- en dierenrijk is het een aangename schok om iets blauws te ontwaren. Vaak is dat dan tegen een enorme zee van wat aardsere kleuren als groen en bruin. Denk aan de blauwe kroontjes van de korenbloem tussen het dorre graan, die paar veertjes van de Vlaamse gaai en de lik van de blauwborst tapuit in hun verder vooral beige kleed. Of de blauwe schicht van de ijsvogel langs een groene oever.
Bij liefhebbers van blauwe bloemen heb je rekkelijken en preciezen. Voor die laatste groep is blauw niks anders dan blauw, er mag geen sprake zijn van een zweem geel of rood (die blauw iets groenigs of paarsigs geven). Sommige preciezen wijzen zelfs het hemelse vergeet-me-nietje af. Net als veel andere bloemen kan dat een roze ‘bijkleur’ hebben. Echt blauw is bijvoorbeeld de klokjesgentiaan, die trouwens net als alle blauwe bloemen ook wit kan bloeien. Bij die gentiaan hoort het gentiaanblauwtje, een nogal bruinige vlinder, totdat het mannetje zijn vleugels openslaat en binnen zwarte randen een schitterend blauw laat zien.
Er is een, ondertussen hevig bekritiseerde, theorie (Berlin en Kay, 1969) dat blauw pas benoemd wordt wanneer een taal zich hoog ontwikkeld. Daarmee suggererend dat zwart, wit en rood de kleuren zijn van primitieve volkeren, wanneer die ‘iets verder op de ladder van de beschaving klimmen’ onderscheiden ze ook groen of geel en daarna pas blauw. Hoe dat ook zij, in veel vroege geschriften (van de Rigveda tot de epen van Homerus) is er geen woord voor het blauw van de lucht. In veel talen is er één woord (of karakter, zoals in het Chinees) voor zowel blauw als groen.
Maar als blauw eenmaal in de taal verankerd is, dan is het ook de kleur van dichters. Eerder had ik het al eens over de mooiste zin in het Nederlands, het Bloemkens blauwe staent int coren van Dullaert. In het Duits spreekt Robert Hamerling (1830-1889) een gentiaan toe: “Du wiegst im himmlische Lebensunschuld die wunderbare Kronen”. Het kan ook directer, bij Heino: “Ja, ja, so blau, blau, blau blüht der Enzian.”
Bij de schilder en kunsttheoreticus Kandinsky wordt blauw in al zijn ongrijphaarheid getroffen als de kleur die ons verlokt door te dringen in ’the absolute essence – where there is, and can be, no end’. Maar beide benen op de grond, het laatste woord is aan Renate Rubinstein: “Goed beschouwd is blauw pas blauw door het contrast. Blauwe bloemen, zo mooi als ze zijn, hun hart is wit, of geel of oranje.”

Het laatste citaat komt uit “Blauwe Bloemen” (samengesteld door Rob Leopold en Rieteke Verel en makkelijk antiquarisch te krijgen).
Heel veel feitjes over kleur, duidelijk verzameld in het pregoogle tijdperk, vind je in: Theroux A., The primary Colors, Henry Holt and Company. New York, 1994.
Naschrift: volgens de frequentielijst van Nederlandse woorden (juli 2014) wordt van alle kleuren het woord rood het meest gebruikt, daarna volgen zwart, wit, groen, geel en dan pas blauw.