De natuur (weer) haar gang laten gaan?Dat klinkt interessant maar op heel veel plekken in Nederland krijg je dan niet zomaar terug wat er ooit geweest is. Niet alleen omdat er soorten verdwenen zijn maar vooral omdat wat wij als leken natuur noemen (de planten en dieren die we zien), in nauwe relatie ontstaat met de ondergrond. En daarmee bedoel ik niet alleen de soorten bodems die je kunt onderscheiden maar vooral de natuurlijke waterhuishouding in en op die bodems. Je zou er als gewone wandelaar niet zo snel bij stilstaan, maar als iemand het je uitlegt ga je ineens een heel systeem van waterstromen begrijpen. Nou ja begrijpen, het blijft wel een moeilijk vak, de hydrologie. (Check alleen al het lemma ‘kwel‘ op wikipedia). Maar grote stappen snel thuis: de landbouw heeft behoefte aan een lage waterstand, in een drassig gebied groeien namelijk nauwelijks gewassen (je kunt er misschien hooguit wat hooien). Dus wordt er ontwaterd, bijvoorbeeld door sloten te graven. Dat heeft in de wijde omgeving effect: de natuur verdroogt. (Hand in eigen boezem: als je als bosbouwer naaldhout aanplant moet je er rekening meehouden dat dat meer water verdampt dan loofhout).
Soms doet zich de kans voor zo’n natuurlijk systeem te herstellen. Dat is altijd bijzonder ingrijpend omdat het hele landschap waar we soms al honderd jaar aan gewend waren verandert. En ja, dan kunnen er ook cultuurhistorische waarden verloren gaan, zoals houtwallen. Voor de bomen die er al staan, neem elzen, wordt het dan te nat en ze sterven. Maar! Jonge elzen, die niet beter weten, floreren en er ontstaat een nat bos (Elzenbroekbos).
Dat is, heel kort samengevat, wat er in een deel van de Elperstroom, in midden Drenthe, is gebeurd. Dat ging wel met kleerscheuren en tranen, omdat er ook afscheid van het oude agrarische landschap genomen moest worden. Maar de kans op natuurlijk herstel was hier zó groot dat er toch voor gekozen is.
Ik was er gister met gebiedsexpert Bert Takman. En ja! Er is zoveel leven teruggekeerd hier. Van een sprookjesachtige schoonheid is de waterviolier (die trouwens met zijn aanwezigheid aangeeft dat het goed zit met het water). Maar er zijn ook bloeiende dotters, en er is krachtig geurende watermunt en het geheimzinnige bitterzoet. Al snel besluiten Bert en ik dat als je de natuur hier echt wil beleven, dan moet je erin. Laarzen uit, broek oprollen en door het ijskoude water. Ik heb het gevoel dat me een blik gegund wordt op een natuur die ik voorgoed verloren waande.
Dat zou meer dan genoeg zijn voor een schitterende dag. Maar de natuur is gul. We zien ook nog een ooievaar, een blauwborst tapuit, een levendbarende hagedis. En we horen de eerste koekoek van het jaar.
Ik ga terug, als de lissen bloeien.