Nog steeds: ik vind het onbegrijpelijk dat Nederland geen ministerie meer heeft met het woord natuur(beheer) in de naam. Terwijl uit allerlei onderzoeken steeds weer blijkt dat de burger natuur belangrijk vindt, lijkt het wel alsof de Rijksoverheid daar, zeker tot voor kort, makkelijk aan voorbij ging. En juist bij bescherming van natuur is een sterke Rijksoverheid zo van belang, die kan continuïteit garanderen die boven allerlei deelbelangen of wanen van de dag gaat. Natuur gaat ons allemaal aan, ze is een zaak van algemeen belang. (Daarnaast mag natuur er ook ‘omwille van zichzelf’ zijn, dat nu terzijde). Maar over Staatsbosbeheer dat de wettelijke taak heeft dit belang te beschermen is wel gesproken in termen van ‘opknippen’, privatiseren, onderbrengen in een overheids nv enzovoorts. Zo erg is het gelukkig niet geworden maar het geeft wel aan dat zaken van ‘algemeen belang’ bij de Rijksoverheid lange tijd niet veilig waren.
Roel Kuiper, Eerste Kamerlid voor de Christen Unie, publiceerde recent De Terugkeer van het Algemeen Belang. Daarin gaat het niet over natuur maar hij legt helder uit (hij herhaalt veel, maar dan is het tenminste duidelijk) hoe in dertig jaar beleid dat gericht was op marktwerking, met privatiseringen en verzelfstandigingen, een situatie is ontstaan waarin de politiek “niet meer stuurt, publieke zeggenschap verloren heeft en niet meer verantwoordelijk is. Waarin private belangen zich telkens weer doorzetten ten koste van publieke belangen” en waarin de burger “kwaliteitsverlies en maatschappelijk verval” ervaart. Kuiper kan dat zo stellig zeggen omdat hij voorzitter was van de parlementaire onderzoekscommissie die privatisering en verzelfstandigingen van overheidsdiensten tegen het licht hield.
Hij draagt zeven oplossingen aan en de eerste is me uit het hart gegrepen: herwaardering van publiek eigendom. Een overheid die het vertrouwen en de betrokkenheid van de burger wil hebben, doet zichzelf niet in de verkoop, zoals wel gebeurd is bij KPN, (delen van) het openbaar vervoer en in de energiesector. Wat van en voor iedereen is, stel je veilig door het als overheid te bezitten en te bewaken. Het is het tafelzilver van de natie.
En ik zeg: maak het die diensten en zbo’s die dat publiek belang dienen dan niet onmogelijk door ze af te knijpen en te zeggen ‘haal maar meer geld uit de markt’ én tegelijkertijd te klagen over concurrentievervalsing op die markt. Kuiper is ook voor decentralisatie (meer regie bij lagere overheden). Economisch werkt dat misschien een tijdje maar de verruïnering van het Nederlandse landschap is ook een gevolg van decentralisatie en het versoepelen van beleid op het gebied van de ruimtelijke ordening. Decentralisatie van het natuur- en landschapsbeleid (naar de provincies) kan slagen maar kost ook een heleboel extra inspanning.
Naast deze kanttekeningen, Kuiper heeft een bijzonder actuele en urgente boodschap. Hij wil dat Nederland weer gidsland wordt. Nu door zich op te stellen als hoeder van het publiek belang. Zeker! Maar vergeet dan niet dat de natuur daar ook bij hoort.