Mag ik je voorstellen: Flora, bloemengodin. De eerste Floratempel in Rome werd in 238 voor Christus gewijd. Je kon er terecht om vruchtbaarheid en bescherming van de gewassen af te smeken. In de eerste en vroege tweede eeuw na Christus wordt er gerept van de grote zedenloosheid waarmee de Floralia, de lentespelen die plaatsvonden van 28 april tot 3 mei, gepaard gingen. Vooral prostituees schijnen zich het feest toegeëigend te hebben. In het vroegchristelijke Romeinse rijk verdwijnt Flora naar de achtergrond. Bij één auteur verliest ze zelfs haar goddelijke status: Lactantius, in de vroege vierde eeuw, beschrijft haar als een lichtekooi die veel geld had nagelaten om haar nagedachtenis te vieren. De Senaat, beschaamd vanwege de liederlijkheid waarmee de Romeinen dit ter hand namen, verzon toen – nog steeds volgens Lactantius – de goddelijke oorsprong van Flora om de feesten nog een schijn van waardigheid te verlenen.
Het is in Ovidius’ beroemde en telkens gecopieerde werk Fasti (waarin de Romeinse feestkalender beschreven is) dat Flora de middeleeuwen overleefde om weer glorieus te verschijnen in de beeldende kunst van de Renaissance. Je ziet haar hier rond 1515 afgebeeld door Francesco Melzi, Da Vinci’s favoriete leerling (in alle opzichten, wordt gefluisterd). Tot 1899 is zelfs gedacht dat het om een werk van Da Vinci gaat. Dat is niet zo vreemd. Flora lijkt op de Heilige Anna door Da Vinci en hij had in Madonna op de Rotsen ook een grot gebruikt als achtergrond. Flora heeft zelfs iets onbestemds in haar glimlach dat we kennen van het beroemdste schilderij ter wereld. En haar houding kan alleen door een genie bedacht zijn, zie hoe de armen om een denkbeeldige as wentelen en de compositie zo beweging en elegantie verlenen.
De bekendste Flora uit de kunstgeschiedenis is die van Botticelli, ze staat trots en frontaal afgebeeld op zijn Primavera (Lente), geschilderd tussen 1475 en 1485. Lijkt ze trouwens niet op Cate Blanchett? Het schilderij toont een overdaad aan bloemen, zeker veertig soorten zijn te onderscheiden.
Hoe anders dan bij Melzi! Wat me het meest opvalt aan zijn Flora is de uitgesproken tederheid waarmee zij naar de bloem kijkt. Bijna zoals een moeder een kind toelacht. En die bloem, dat is een akelei. De vorm van de kroonblaadjes lijkt op een duifje, vandaar de naam in het Italiaans: la colombina – trouwens ook de naam waaronder het schilderij wel bekend is. De akelei werd sinds de vijftiende eeuw vaak afgebeeld om de Heilige Geest te symboliseren. Eerder werd dat wel gedaan door een duif weer te geven. In de bijbel staat immers dat Johannes bij de doop van Christus de Heilige Geest zag neerdalen uit de hemel in de vorm van een duif.
Het takje jasmijn dat ‘Flora’ vasthoudt kan zowel ‘verlies van onschuld’ betekenen maar ook, in een Christelijke context, naar de deugdzaamheid van Maria verwijzen. En de anemoon, in haar schoot is een bekend symbool van Maria’s smart over het lijden van Christus. Lees ik nou te veel in dit schilderij of heeft Melzi een echt Renaissance Raadsel geschilderd?

La Colombina hangt op de tentoonstelling Willem II -kunstkoning in het Dordrechts Museum. Alleen al de steenbreekvaren en de muurleeuwenbek zijn de reis waard.