Deze kanjer is een laaglandgorilla. Hij (zij?) staat op de tentoonstelling o’Hanlons Helden die gaat over de ontdekkingsreizigers en avonturiers die in de negentiende eeuw de wereld in kaart brachten. En zich de aarde toe-eigenden, zou ik zeggen. Niet alleen kwamen onderzoekers terug met scheepsladingen dieren (opgezet, opgeprikt, op sterk water), vaak hadden zij ook een rol in het koloniale bewind. Zo nam Alfred Russell Wallace 125.660 ‘specimen of natural history’ mee van zijn reis naar Indonesië en maakte hij reclame voor het Nederlandse cultuurstelsel: “I believe that the Dutch system is the very best that can be adopted, when a European nation conquers or otherwise acquires possession of a country inhabited by an industrious but semi-barbarous people.”
Elke Westerse mogendheid vergoelijkte zijn aanwezigheid en uitbuiting ‘in den vreemde’ op zijn eigen manier. ‘De Amerikanen’, dat wil zeggen de nazaten van Angelsaksische kolonisten, kwamen met de toverterm ‘Manifest Destiny’: het was voorbestemd dat de superieure blanken een grootmacht zouden maken van de Verenigde Staten. Dat daartoe de oorspronkelijke bevolking moest wijken en de wildernis in cultuur gebracht moest worden, was volkomen vanzelfsprekend.
Wat de tentoonstelling impliciet heel goed duidelijk maakt is hoe absoluut centraal het Westen zichzelf stelde in de negentiende eeuw. Eén blik op een wereldkaart uit die tijd zegt genoeg.
Die laaglandgorilla bracht me op de film Instinct, waarin antropoloog Ethan Powell (Anthony Hopkins) in contact komt met gorilla’s en in hun groep wordt geaccepteerd. Was ‘gone native’ voor de Westerse machthebbers al een ultiem schrikbeeld, Powell ‘goes wild’. Maar ontdekt zo, bij de apen, meer waardevols dan in zijn eigen cultuur. Over helden gesproken. Nee, niet Powell. De silverback.

[youtube http://www.youtube.com/watch?v=EJKO7JKBzNE?rel=0]