In Wageningen is op dit moment op twee plekken werk te zien van herman de vries en Carlijn Mens. Die laatste maakt indrukwekkende houtskool tekeningen (alweer houtskool, is dit een trend?) van ondermeer bosgronden en bomen. Dat doet ze op een manier die ze mij vroeger op school hebben proberen bij te brengen (volledig mislukt): door het wit van het papier uit te sparen met het zwart van het houtskool en zo licht te creëren. Het lukt Mens om de lichtflikkeringen (meervoud!) die ontstaan als de zon door bladeren schijnt, te vangen. Doet ze dat nou doordat ze zo goed is met schaduw? Dat is uiteraard niet te scheiden, licht geeft schaduw, en pas naast donker kan er licht zijn.
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=Ji6uoLz_pnU&w=560&h=315]
Ze maakt ook, letterlijk, duisterder werk, ingegeven door de afschuwelijke bosbranden in Schoorl. En ze nam wat bosgrond en as van verbrande bomen mee toen ze herman de vries opzocht in het Duitse Eschenau. Met dat ruwe materiaal maakte herman een grote tekening, getiteld uit een verbrand bos. Dat werk is nu te zien in Galerie Wit.
Op de campus van Wageningen Universiteit (gebouw 115) is ook werk van beide kunstenaars tentoongesteld. Het lukt niet echt om er daar een mooi geheel van te maken. Maar van een werk (eigenlijk twee dvd’s) van herman ben ik weg: 2007: chance & change bestaande uit ‘weilersbach’ en ‘no beginning no end’. 
Het bestaat uit gefilmd beeld van een beekje. Je ziet luchtbellen ontstaan, het water stromen, af en toe valt er een takje in. Dat ‘change’ uit de titel vat je dan wel: de voortdurende veranderlijkheid speelt zich voor je af. Er is geen vormvastheid.
Maar ‘chance’, dat zowel kans als toeval kan betekenen? Al in 1975 schreef herman daarover: “vaste zekerheden zijn voor geen redelijk denkend mens meer mogelijk. voorzover ze toch bestaan zijn ze in hun hoedanigheid illusoir. de aanvaarding van de konsekwenties hiervan is, dat we kans als een element in onze kultuur moeten aanvaarden”. Het toeval speelt naar eigen zeggen een belangrijke rol in het oeuvre van herman, en dan bedoel ik wat we random noemen, willekeur. Zo fixeerde hij ooit de blaadjes van een appelboom, precies zoals ze op het papier waren gevallen dat hij eronder had gelegd.
Maar wat is toeval (aan deze beek)? Eigenlijk niets toch? In een schier oneindige reeks van samenhangende schakels en verbindingen, zou je kunnen zeggen dat het niet anders kán zijn dan dat het beekje stroomt zoals het stroomt, dat zelfs het vallend takje geen toeval is. Ik bedoel die schakels niet als in een machine, die je uitelkaar kunt halen om te begrijpen hoe hij werkt. Maar in de betekenis van onderling verbonden. In de natuur kun je eigenlijk niets uit het geheel halen en het dan begrijpen. Je moet het altijd in samenhang bekijken.
En is er plek voor toeval als alles met elkaar samenhangt?

Morgen meer hierover.