[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=XfOZBZdLmw4&w=420&h=315]Ooit orka’s in het wild gezien? Ik niet, maar het schijnt voor Nederlandse makreelvissers die uitvaren naar de Noordwest hoek van de Noordzee niet eens zo uitzonderlijk te zijn. Soms zwemmen er vele tientallen rond hun schepen, in afwachting van wat er uit de netten valt.
De mooiste beelden in de Amerikaanse documentaire Blackfish zijn die van orka’s in de vrije natuur. Het is bijna alsof je een glimp gegund wordt terug in de tijd, toen de wereld nog goed was. Toen op deze giganten niet gejaagd werd en de enige mensen in hun leefgebied First Nations (Indianen) waren die de dieren een grote spirituele kracht toekenden.
Het grootste deel van de docu is gevuld met beelden van wat er mis gaat als je deze intelligente en heel sociale dieren uit hun familieverbanden rukt, opsluit in te kleine tanks en straft om kunstjes te leren. Dan worden ze wat ze óók zijn: killer whales. Waarbij het heel opmerkelijk is dat deze dieren in hun eigen omgeving, alleen agressief zijn om de hiërarchie binnen de groep te herstellen en dat er geen enkele dodelijke aanval op mensen bekend is. Maar in gevangenschap takelen ze elkaar toe, verminken zichzelf en keren ze zich soms tegen hun trainers, meer dan eens met dodelijke afloop.
Blackfish, dat is trouwens de naam die Indianen de orka gaven, focust op misstanden in Seaworld, het Amerikaanse bedrijf dat verschillende vermaakscentra exloiteert én eigenaaar is van orka’s elders, zoals in Loro Parque op Tenerife. En dat is -weten we het nog?- het dierenpark waar ‘onze’ Morgan, aangespoeld in 2010, naartoe is gebracht.
Documenairemaakster Gabriela Cowperthwaite laat wetenschappers aan het woord (“het emotiegebied van de hersenen van een orka is groter dan dat van mensen”) en vooral veel voormalige trainers. Die zaten verstrikt in een akelige double bind: ze hielden van de dieren maar zagen langzaamaan in dat een orka in gevangenschap niet kan. Maar als je weggaat, wat gebeurt er dan met de dieren?
Op het einde van de documentaire varen een aantal ex-trainers uit om orka’s in het wild te zien. Het is een schok. De rugvin, die bij praktisch alle dieren in aquaria slap hangt, staat fier overeind bij de vrije dieren. Omdat hij echt gebruikt wordt. You don’t have to speak  whale to understand.

Seaworld wilde niet voor de camera reageren. Hoor en wederhoor werd zo onmogelijk voor Cowperthwaite. Er is wel een schriftelijke reactie die weer van commentaar is voorzien door de documentairemaakster. 

Naschrift: op 9 november 2015 maakte Seaworld bekend om in 2017 te stoppen met orka-shows. De tussentijd is een kwestie van ‘phasing out’. Duidelijk is dat het publiek wegbleef omdat de documentaire het lijden van de dieren aan de kaak stelde.