Het is een gelukkig toeval dat in het jaar van de film ook een uitzonderlijk goed boek verscheen over nieuwe wildernissen: Feral van de Britse zoöloog en journalist George Monbiot. Feral kan ondermeer woest en wild maar ook ruig en verwilderd betekenen. In de wereld van de natuurbescherming en de ecologie hebben die woorden totaal verschillende betekenissen. Monbiot legt helder uit waar het hem om te doen is. Hij beschrijft hoe hij ‘ecologisch verveeld’ raakte van de landschappen waaruit (meestal) door toedoen van de mens talloze soorten zijn verdwenen. Te beginnen met de grote roofdieren, snel gevolgd door grote grazers.
Monbiot streeft geen herschapen oersituatie na. Wel houdt hij een hartstochtelijk pleidooi voor wildheid: natuurlijke processen, op de schaal die daarbij hoort, weer hun gang laten gaan. Eventueel op weg geholpen door de mens die soorten herintroduceert of cultuurschade ongedaan maakt. Laat de natuur beslissen, zegt hij. En hij is genuanceerd genoeg om voor rewilding projecten geen eeuwenoude cultuurlandschappen te willen vernietigen.
Monbiot laat zich trouwens ook niet in de luren leggen door groepen die wildernis gebruiken als ‘frame’ om het landschap aan de man te brengen waarin hij zelf woont. Het kale, stenige Wales dat aan toeristen verkocht wordt als ongetemd en ruig is niet meer dan het resultaat van kaalslag door mensen gevolgd door overbegrazing. Monbiot zegt: “I think of the Bronze Age as the period in which the hills turned bronze.” Van de heide, bedoelt hij daarmee, die zich prima redde op de schrale grond die overbleef nadat de bomen verdwenen waren. Nu is op veel plaatsen, vanwege de schapenvraat, die heide veranderd in grasland. De natuur is sheepwrecked.
Zoals gezegd, we hoeven van Monbiot niet terug naar de steentijd. Maar wat zou er gebeuren als je de natuur weer wat ruimte geeft? In Wales bleek dat als je de schapen (die trouwens uit Mesopotamië stammen) uit het gebied houdt, berken als eerste de boel overnemen. Die houden van grond die verstoord is, dus met het omwoelen van de bodem werd dat proces opgang geholpen. Daarna gaat veel vanzelf. Berkenhumus maakt bijvoorbeeld de grond minder zuur wat andere bomen een kans geeft.
Wat Feral zo’n prettig boek maakt (er staan ook twee geweldige hoofdstukken in over de veerkracht van leven in zee) is de eerlijkheid waarmee het geschreven is. In heel veel werk van ecologen wordt geprobeerd de mens onzichtbaar te maken. Niet bij Monbiot. Voor hem is ‘rewilding’ een culturele daad (hè hè, eindelijk iemand die het zegt). Het is, in de woorden van George Byron, ‘love not man less, but Nature more’.

George Monbiot, Feral, Searching for the enchantment on the frontiers of rewilding. Allen Lane 2013.
De foto van het landschap in Wales: Hay Bluff, set for rewilding door Ginny Battson, researcher in environmental ethics and sustainability.