Nieuwe wildernis is er in alle soorten en maten. Vorige week bezocht ik de Millingerwaard, vlak bij Nijmegen en onderdeel van natuurgebied de Gelderse Poort. Hier zijn, net als in de Oostvaardersplassen, ook konikpaarden. Daarnaast zijn er Gallowayrunderen. In tegenstelling tot de situatie in de bekendste nieuwe wildernis worden die beesten hier als gehouden dieren beschouwd. Niet als wilde dieren dus. Dat heb je als bezoeker niet meteen door. Totdat je ziet dat de runderen geoormerkt zijn. Het is zelfs zo dat wanneer de aanwas van runderen te groot wordt voor het gebied en ze echt niet elders geplaatst kunnen worden, ze eindigen als…wildernisvlees. (Dat moet jummie zijn, gezien al die grassen en kruiden die ze hier vreten. En goed doorregen vanwege de bewegingsvrijheid die ze hebben).
Er zijn plannen om de Gelderse Poort te verbinden met de Nijmeegse stuwwal en de Veluwe. Dan kan bijvoorbeeld het edelhert hier ook komen. Zou tegen die tijd het wildzwijn ook de Veluwe af mogen? Of zou dat geen interesse hebben in dit overstromingsgebied?
Want dat is toch waardoor de interessantste delen gekenmerkt worden: de dynamiek van de Waal. Even schools: de Waal is de belangrijkste arm van de Rijn en voert 65% van het water van die rivier af. Waar de Rijn ons land binnenstroomt, voor het gemak zeggen we Lobith, fluctueert de waterstand enorm. Gemiddeld is die in de zomer acht meter +NAP. In de winter kan dat doorschieten naar meer dan 16,5 +NAP. Logisch dat dat ook in de Millingerwaard enorme gevolgen heeft.
Na de overstromingen in de jaren negentig van de vorige eeuw hebben we geleerd dat je water niet zo snel mogelijk in een nauw bedijkte stroom moet proberen af te voeren naar zee. Je moet het water juist ruimte geven in bijvoorbeeld nevengeulen en verlaagde uiterwaarden. Nu is dat laatste ook commercieel interessant: je haalt de klei weg die de rivier er heeft neergelegd en maakt er bakstenen mee.
De Waal zet niet alleen kleideeltjes af maar ook zand. Dat is zwaarder en wordt bij een overstroming minder ver landinwaarts gevoerd. In de Millingerwaard zien we dan ook duinen ontstaan onmiddellijk langs de rivier. Voor een deel worden die vastgehouden door wilg en vooral door zandzegge. Verder stuiven ze. Dat is in Nederland zo zeldzaam dat het effect ronduit exotisch is. Maar er is meer. Ik moest er wel door boswachters Gerrit en Rick opgewezen worden. Vanuit stroomopwaarts gelegen gebieden, dus in Duitsland, worden ook zaadjes meegevoerd. Bijvoorbeeld van de cipreswolfsmelk, waar weer een ‘eigen’ pijlstaartvlinder opafkomt.
Voor mij blijft het belangrijkste verschil tussen de natuur van het cultuurlandschap, die ik ken en waar ik van hou, en die van de nieuwe wildernis die ik langzaamaan ontdek, dat ik bij die laatste geconfronteerd wordt met mijn angst. In de Millingerwaard stond ineens een ietwat bozige merrie op het pad. Of was ze alleen maar nieuwsgierig? Ik heb geen idee.
Op verschillende plekken zag ik hier dat kinderen hutten hadden gebouwd. Zouden die de nieuwe wildernis wél kunnen ‘lezen’? Dan is ons land er een stuk rijker op geworden.