[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=h9jnXr9Z-2o&w=560&h=315]In hsftw #52 van 22 februari liet ik het ook al eens zien, dit filmpje over de heropening van de Weense Kunstkammer. Nou was ik daar vorige week en het ís glitzy. Maar wat mij het meest trof is een klein kistje, dat heel bescheiden tentoongesteld wordt en waar bijna iedereen aan voorbijloopt.Het is een zogenoemd Minnekästchen. Dat is een negentiende eeuws woord voor wat oorspronkelijk een coffret of Kastelin genoemd werd. Het zijn fijnbewerkte kistjes die in de middeleeuwen ten geschenke werden gegeven. Wat precies hun functie was, is lang niet altijd te achterhalen maar voorstelbaar is dat een man met zo’n cadeau een vrouw gunstig probeerde te stemmen voor een huwelijk. Dat de vrouw vervolgens de liefdesbrieven die ze ontving erin opborg, is ook aannemelijk, maar we weten niet zeker of ze daarvoor gebruikt werden.
Het Weens exemplaar is van rond 1460 en gesneden uit buxushout. Het is al een plezier op zich om je oog te laten gaan langs de ongelofelijk fijne details (de vogels in de bomen!). Maar wat stelt de scène op het deksel eigenlijk voor? Het is een familie Wildemannen op jacht, met de Wildevrouw tronend op een eenhoorn. Nu kennen we de Wildeman in de middeleeuwen voornamelijk als een woest, amoreel wezen dat zich buiten de beschaafde wereld ophoudt. Zo’n beetje het tegenovergestelde van de deugdzame ridder met zijn hoofse idealen. Het komt op veertiende-eeuwse Minnekästchen zelfs voor dat een vrouw moet kiezen tussen ridder en Wildeman.
Maar in de loop van de vijftiende eeuw verandert er iets: de Wildeman (en zijn familie) is niet meer het symbool van een afschuwwekkende natuurstaat, maar steeds vaker de verpersoonlijking van een idylle. Hij is vrij van stedelijke corruptie en geldzucht en leeft eenvoudig van wat de natuur te bieden heeft. In een Duits gedicht uit 1545 heet het zelfs:

Ein steyne hol ist vnser Hauss
Da treybt keines das ander auss
Vnser Gselschafft vnd Jubiliern
Ist im Holz bey den wilden Thiern

Maar bovenal – en dat maakt hem tot geschikte persoon voor een Minnekästchen – hij draagt zorg voor zijn vrouw en kinderen. Op de zijpaneeltjes van het Weense kistje verslaat de Wildeman draken en leeuwen en bejaagt hij beren.
Waarom nou die lelijke vink op de foto? Zo plukte ik hem van de site van de Kunstkammer. Het museum geeft ermee aan dat het benodigde geld voor de restauratie binnen is. Goed hoor.

Voor deze post heb ik gebruik gemaakt van het onderzoek van Jürgen Wurst.