Vorige week overleed de Amerikaanse kunstenaar Walter de Maria. Hij werd 77 jaar. Zijn meesterwerk is The Lightning Field (1977). Het is een van de iconische werken uit de land art. Het bestaat uit een raster van 1 kilometer bij 1 mijl waarbinnen op gelijke afstand van elkaar 400 metalen staven geplaatst zijn. Het kunstwerk ligt op een plek in New Mexico met veel atmosferische storingen, met andere woorden het onweert er enorm. En dat met die metalen staven…Het schouwspel moet subliem zijn, en dat is een woord dat ik niet snel gebruik.
James Turrell, de maker van net zo’n beroemd werk, Roden Crater, werd dit jaar 70. Al zo’n veertig jaar werkt Turrell in deze vulkaan, niet zo ver van de Grand Canyon, aan de realisatie van een ‘oberservatorium voor het blote oog’. Hij wil de bezoeker vanuit de vulkaan de mooiste blik bieden op zon, maan, sterren en wolken. De grootste klus tot nu toe was de kraterrand perfect ellipsvormig te maken.
Wie echt iets van Turrell wil begrijpen, moet het werk van van de Belgisch -Nederlandse bioloog en astrofysicus Minnaert bestuderen. Turrel is sterk beinvloed door zijn geschriften over licht (en de spectrale opbouw daarvan), astrononomie en de menselijke waarneming van natuurkundige fenomenen. Dat wist ik allemaal niet toen ik in Kijkduin Turrells werk Het Hemels Gewelf bezocht. Ik verwachtte gewoon dat me iets sensationeels zou overkomen.
Het Hemels Gewelf bestaat uit een enorme kunstmatige krater (nog steeds mini in vergelijking met die in de VS). Als bezoeker begeef je je binnen een ellips met 5 meter hoge wanden. In het midden staat een bankje en het is overduidelijk dat je daarop moet gaan liggen. Wat een ellende: de lucht is zo fel dat naar boven turen niks wordt. Gelukkig heeft een vorige bezoeker een (ietwat smerige) zonnebril achtergelaten. Bankje ligt prima. Er gebeurt niks overweldigends. Na een tijdje realiseer ik me: ik zie geen horizon. Eerst lijkt de lucht plat en heel laag, alsof je een wolk zou kunnen pakken. Daarna stulpt hij uit tot een koepel. Het is allemaal veel subtieler dan ik vermoedde. Op het moment dat ik denk, dit zal het dan wel zijn, hoor ik nieuwe bezoekers aankomen. Vader en zoon, een dagtochtje. Bovenop de rand roept het zoontje verrukt: “Ik ziet Rotterdam!” Wie heeft hier nou de mooiste ervaring?