In de post van 9 januari beschreef ik hoe historicus Bas Dudok van Heel een dak met schoorstenen, dat in de verte te zien is op een schilderij van Van der Helst, identificeerde als een nog bestaand koetshuis op de buitenplaats Elswout. Wat nu koetshuis is, zou oorspronkelijk de hofstede Elswout geweest zijn. Een hofstede is dan de term voor een verchicte boerderij die, zeker in de tijd van vóór de grote buitenplaatsen, wel als buitenhuis diende. Stichter van Elswout, Du Moulin, zou zo’n hofstede gebouwd en bewoond hebben, alvorens hij of zijn opvolger Marselis de grote buitenplaats Elswout liet aanleggen zoals we die kennen van schilderijen van Berckheyde en Van der Heyden.

Nu zou Dudok van Heel niet de eerste zijn die in de problemen komt met het interpreteren van schilderijen alsof ze zuivere topografische weergaven zijn. Wel is het aannemelijk dat geportretteerden zich met hun bezit op de achtergrond, laten afbeelden. Dus de door Van der Helst geschilderde man zou heel goed de eigenaar van het huis met de schoorstenen kunnen zijn. Maar zou het huis ook de hofstede Elswout kunnen zijn? Nee, betoogt kunsthistorica Inger Groeneveld. Het portret is uit 1655 en toen was de grote buitenplaats al aangelegd. Volgens Groeneveld was die zelfs rond 1635 al gereed. Dat baseert zij ondermeer op een kaart uit 1642. Op die kaart staat inderdaad een correcte plattegrond van Elswout ingetekend. Volgens Dudok van Heel is dat echter niet de buitenplaats Elswout, maar het plan voor de plaats.
Niet getreurd, er is ook nog een kaart uit 1647, waarop Elswout deels in opstand is getekend. (De plek waar ‘Molyns Sant vaert’ eindigt). Dudok van Heel durft nu, in de laatste uitgave van Amstelodamum, niet met zekerheid te zeggen of het nog steeds gaat om een plan maar suggereert dit wel. Het blijft voor hem natuurlijk heel belangrijk dat het gereedkomen van de buitenplaats Elswout niet voor 1655 te dateren is. Het zou dan immers onlogisch zijn een hofstede (lees: een verdedelde boerderij) te laten schilderen terwijl je over een schitterende buitenplaats beschikt.
In Amstelodamum zijn Groeneveld en Dudok van Heel in een lastig te doorgronden steekspel verwikkeld dat met tal van argumenten op basis van bouwhistorische en cartografische gegevens en interpretaties wordt uitgevochten. Maar zou het niet eenvoudiger zijn? De man op het portret is helemaal niet Gabriel Marselis.