[youtube http://www.youtube.com/watch?v=aeFnI9W3iAw?rel=0]Zouden ze waar zijn, de woorden die aan Einstein worden toegeschreven? “Als de bijen sterven, dan volgt de mens binnen vier jaar.” Dat komt dan omdat de mens voor een groot deel van zijn plantaardig voedsel afhankelijk is van bestuiving door bijen. De uitspraak van Einstein wordt nu veel gehoord vanwege de dramatische bijensterfte die zich bijna wereldwijd voordoet.

In de documentaire More Than Honey wordt het een paar keer genoemd: de grote bijensterfte is het gevolg van een combinatie van factoren. Het overmatig gebruik van insecticiden en de komst van de varroamijt zijn daar de belangrijkste van. In een land als Amerika, waar men zich voor de ‘productie’ van amandelen en sommige soorten fruit afhankelijk gemaakt heeft van industriële imkerij, vallen er als er ook maar iets misgaat, meteen vele honderden bijenvolken tegelijk ten prooi aan ziekten.

Op zo’n schaal wordt de imkerij in Nederland niet bedreven, maar procentueel heeft Nederland wel een van de hoogste sterftecijfers onder zijn bijenvolken. Er is al een paar jaar gesteggel over hoe dat komt. In Frankrijk gevonden bewijs dat een veel gebruikte groep chemische bestrijdingsmiddelen gevaarlijk is voor bijen (ze verliezen hun oriëntatievermogen), wordt in Nederland niet geaccepteerd. Eigen, Nederlands onderzoek naar die middelen, uitgevoerd door Wageningen Universiteit veroorzaakte een rel. Omdat het niet zo eigen zou zijn, maar ‘gekocht’ door chemiegigant Bayer. Als gifproducent zou dat bedrijf gebaat zijn met de uitkomst dat ‘er tot nu toe geen schadelijke effecten zijn gevonden in veldstudies’. Uiteindelijk kwam de rechter er aan te pas en die bepaalde dat het onderzoek wel integer was uitgevoerd. Het blijft echter veelzeggend dat Universiteit Utrecht überhaupt niet mee wilde doen aan het onderzoek om de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen.

Wat More Than Honey heel goed in beeld brengt, is hoe in de natuur alles met alles samenhangt. Geknoei met een klein schakeltje in die samenhang kan enorme gevolgen hebben. We zien hoe de Chinese dictator Mao besloot de mussen uit te roeien omdat die het graan van de arbeiders roofden. Maar niet alleen de mussen gingen eraan, ook allerlei natuurlijke vijanden van insecten. Er kwamen vreselijke plagen die bestreden werden met insecticiden die uiteindelijk ook de bijen noodlottig werden. Nu wordt in China met de hand stuifmeel verzameld dat met kwastjes op bloemen wordt aangebracht.

More Than Honey is niet alleen treurnis. Als de film iets duidelijk maakt dan is het wel dat de enorme complexiteit van de natuur ons respect verdient en dat je beter met haar kunt werken dan tegen haar.