Is de mens natuur? Sinds Linnaeus hem in de achttiende eeuw bij de dieren indeelde, wetenschappelijk gezien wel. En het functioneren van het menselijk lichaam gehoorzaamt ook aan dezelfde biologische principes die we bij andere organismen zien. Maar dan, dat brein van ons. We kunnen ermee bedenken dat we niet bij de dieren willen horen. Je zou kunnen redeneren dat alleen al door dat feit, je ook niet tot dezelfde groep als de dieren behoort.
Voor wie de mens wel natuur vindt, blijft er het probleem van hoe de gevolgen van menselijk handelen in te delen. Horen de kapotte olieleidingen in Nigeria er dan ook gewoon bij? Het blijft een gezonde denkoefening die we bij Staatsbosbeheer vaak herhalen. En het is elke keer weer zoeken naar een weg uit een semantisch mijnenveld. Probeer maar uit!

De geweldige kunstenaar herman de vries hief in de jaren zeventig al het onderscheid tussen kunst en natuur op. Kunst is natuur en natuur is kunst, zei hij. Het onderscheid maken, geeft alleen maar aan dat je zelf nog in een denkwereld vertoeft die jou allemaal kunstmatigheden voortovert. Werk van de vries is als een tik van de zenmeester, wakker worden! Alles is één en in één is alles.

Maar we zijn inmiddels veertig jaar verder. Hoe staat het in de natuurkunst? In het Fotomuseum in Den Haag en in delen van de tuin van het ernaast gelegen Haags Gemeentemuseum is nu de tentoonstelling Ja Natuurlijk te zien. Het is een bijzonder rijke tentoonstelling met meer dan zeventig deelnemers. Er zijn wereldsterren als Anselm Kiefer en Olafur Eliasson te zien maar ook (nog) onbekende kunstenaars, uit buiten- en binnenland.

Een aantal werken gaat over de onbeheersbaarheid van het menselijk handelen. Het vuilnisprobleem in een stad als Mexico-city zien we gefilmd, of de plastic soep die in de oceanen drijft – hier verbeeldt in een kunstwerk van afval dat elke keer als het wordt tentoongesteld nog groter groeit.
Er zijn ook kunstwerken die zeker rijk gelaagd zijn in betekenissen maar die ook heel direct een esthetische aantrekkingskracht hebben. Neem de paddenstoelen van Zeger Reyers. Die kweekte hij op lamellen voor een kolossale raampartij op. Al die silhouetjes, prachtig! Maar het zijn wel geestverruimende paddo’s…en die zijn illegaal. Althans ze zijn het in gedroogde vorm. Als nu de klimaatbeheersing van het museum zijn werk doet, verandert Reyers’ installatie in een verboden kunstwerk. Reyers zou zo bij de mycologische vereniging aan de slag kunnen, zo veel weet hij van paddenstoelen. Enthousiast vertelde hij hoe hij afgelopen vrijdag op de opening Prinses Máxima een broche van gedroogde roze oesterzwammen aanbood. Maar goed, wat Reyers ook wil vertellen is dat geestverruiming nodig is, ook zonder paddo’s, al was het maar om al die kunst waar het raam op uitkijkt, te vatten.

Misschien een beetje een truc, maar wel een die werkt, huist in een groot aquarium dat Pierre Huyghe neerzette: een heremietkreeft die zijn intrek heeft genomen in een goudkleurig masker. Natuurlijk, bij gebrek aan een lege schelp zal zo’n beest the next best thing aangrijpen om zijn woningnood te ledigen, dat alleen is te voorspelbaar om kunst te zijn. Maar er gebeurt heel veel met de kijker bij deze waterbak: een spel van aantrekking en afstoting. Is de kreeft het gedrocht of dat akelige masker? Zijn ze eigenlijk niet ook allebei heel mooi? Is het de combinatie die het zo ongemakkelijk maakt? Het is dusdanig fascinerend dat je een paar keer terugloopt om te kijken…

Geheel andere koek bij Tinkebell. De kunstenares volgde de afgelopen tien jaar het blog van de Amerikaanse Amy. Vanaf haar dertiende zet dit mooie meisje beesten op, bij voorkeur zelf geschoten. Over the moon is Amy als ze haar eerste hert schiet met de boog. De geprepareerde dieren verkoopt ze, van het vlees eet de hele familie. Het is een beetje sneu voor Tinkebell, maar Amy’s site is veel interessanter dan het werk dat de kunstenares maakte. Maar bedankt voor de tip. Stel jezelf de vraag: vind je Amy een barbaar, of staat zij eigenlijk veel dichter bij de natuur dan velen van ons?

Zoals gezegd, Ja Natuurlijk is rijk en veel. Deze week meer!