Hij is er: de Nationale Gids Historische Buitenplaatsen. Het boek geeft een afbeelding en een beknopte beschrijving van 551 grote huizen in het groen en het is de kroon op het Buitenplaatsenjaar. Ik heb ’t ze niet gevraagd maar het zal wel weer grotendeels liefdewerk geweest zijn van de auteurs, René Dessing en Jan Holwerda.

De gids werd vorige week gepresenteerd op Gunterstein, de buitenplaats aan de Vecht in Breukelen. Het welkom was zoals dat hoort op een buitenplaats; door de hond (zo groot als een beer maar een ontzettende lieverd). Het feest vierden we in de mooiste ruimte van het huis, de gobelinzaal. Die eigenlijk niet zo mag heten, maar ‘wandkledenzaal’ klinkt wat gekunsteld. De eigenaren (‘namen hoef je niet op te schrijven’) leggen uit dat alleen kleden uit de Parijse Manufacture des Gobelins die naam mogen dragen.

Maar goed, Nederland had in de zeventiende eeuw geweldige weefateliers waar dezelfde techniek als in Frankrijk werd toegepast. De kleden op Gunterstein zijn vervaardigd bij Maximiliaan van der Gucht in Delft. (‘De gobelinzaal bij mijn achternicht op slot Zuilen is ook van Van der Gucht’).

Terwijl de Guntersteinse geschiedenis, van ridderhofstad tot recente restauratie, uit de doeken wordt gedaan, kan ik mijn ogen niet van de wandkleden houden. Wat een plezier om er naar te kijken. Het zeventiende-eeuwse Gunterstein zelf is afgebeeld, verder een wat woeste scène met een hond die in het water plonst en de eenden opjaagt. Ik zie ook nog pauwen en meerdere charmant onhandige eekhoorns. Toch maar weer even opletten. De zaal blijkt in opdracht van Magdalena Poulle (1632-1699) te zijn ingericht. Zij was een gefortuneerde Amsterdamse koopmansweduwe met een grote belangstelling voor botanie. Dat laatste kwam in de zeventiende eeuw veel voor en die liefde voor planten zal een samengaan geweest zijn van religieus ontzag voor de schepping, wetenschappelijke interesse, een bepaalde zinnelijkheid en ja, ook wedijver – bekend zijn de verhalen over het prestige dat de persoon te beurt viel die voor het eerst een exotische plant kon laten bloeien of vruchtdragen. Zo kreeg Agnes Block, tijdgenote van Magdelena en ook in het bezit van een buitenplaats aan de Vecht (het allang verdwenen Vijverhof), een gouden portretpenning van de Staten van Utrecht voor de eerste ananas.

Er was sprake van een botanisch netwerk waarbinnen rijke buitenplaatsbezitters in verwarmde kassen planten kweekten die onderling en met de bekende horti van Amsterdam en Leiden werden uitgeruild. Men bezocht elkaars buitenplaatsen en, zoals in het geval van Agnes, liet bloemen en planten vastleggen door de beste kunstenaars en correspondeerde met botanici in heel Europa.

Of Magdelena’s plantenliefde ten grondslag ligt aan het rijke groenwerk in de gobelinzaal is onduidelijk maar ze is er zeker in geslaagd buiten naar binnen te halen. Voor de huidige bewoners (‘Zij is een nazaat van Magdelena’ werd gezegd) is dat soms een beetje te veel buiten: ‘Als het stormt vluchten we naar achter…’ Dat is een goede illustratie van het leven op een buitenplaats, waar respect voor wat er al eeuwen is, niet altijd strookt met hedendaagse opvattingen over comfort.
Nog zoiets: de kleden hebben een restauratie achter de rug die veertig jaar (!) duurde. Aan sommige delen werkte men wel zeventien jaar en ze waren dus al die tijd niet op hun plek.

Op Gunterstein ontstond, met de gids in de hand, al snel het gezellige spelletje ‘wat is jouw favoriete buitenplaats?’ –en als al twee mensen Elswout (Staatsbosbeheer!) hebben genoemd, durf ik het wel te zeggen Neubourg in Gulpen.
Of toch Huys ten Donck (voor het interieur)? Amerongen, omdat het zó Hollands is? Amstelrust (heel handig bij de stad)? Kasteel Horn (écht oud)? Weldam (chic!)? Kijk, dat krijg je met zo’n gids!