Mijn keuken ruikt er al weken naar: sterappel. Ik heb er slechts één maar wat doet die zijn best! Volgens sommige strenge koks is dat ook meteen zijn sterkste punt, de geur. Zijn smaak en structuur zouden wat tegenvallen. Nou ja, je moet er ook geen nuffig taartje mee willen maken. In mijn woordenboek (Koenen, uit 1951) staat hij nog te boek als ‘tafelappel; een fijne handappel [bij een verzorgde maaltijd]’. Dat is mooi. Maar dat is niet zijn hele geschiedenis in Limburg.

In een eerder blog besteedde ik al aandacht aan de laatste wei in Spaubeek (mijn geboortedorp) waarin nog hoogstam sterappelbomen staan. Enige navraag bij boer Gerrickens leert dat sterappels vanaf half september geplukt worden. Dan worden ze op stro gelegd om te kleuren. Toen de sterappel in de negentiende eeuw nog heel veel voorkwam, gebeurde dat op lange banen, gewoon in de wei. Na vier of vijf dagen worden ze gedraaid en als het meezit met de zon zijn ze na nog vijf dagen egaal dieprood. Het was in Zuid Limburg een Sinterklaastraditie om sterappels op te wrijven (ze gaan echt ongelofelijk glimmen) en als verrassing in de schoen te geven. Zo na Sinterklaas zag je de sterappel niet meer. Het is geen bewaarappel en hij wordt snel melig (‘mùrg’ in het Limburgs).

De sterappel moet rond 1830 in Zuid Limburg (misschien Belgisch Limburg) ontstaan zijn en ooit was hij een doodgewone verschijning in de met meidoorns omzoomde weiden in het Heuvelland. Zoals gezegd is er in Spaubeek nog één zo’n wei over. Boer Gerrickens heeft (buiten het dorp) nog 10 bomen. De oogst dit jaar viel tegen; vijf appeltjes. De sterappel is berucht omdat er zoveel vruchten te vroeg afvallen.

Van oudsher werden sterappels niet met gif bespoten en ze waren zo gevoelig voor wormen. De aangevroten stukken sneed je weg en de rest werd in schijfjes gebakken met veel boter, suiker en kaneel. Maar de meest Limburgse toepassing van de sterappel is bij de bloedworst –het enige vleesgerecht dat voor mij als vegetariër nog enige verleiding vormt.

Worsten maken is helemaal hip dus op het internet is het makkelijk om een recept voor bloedworst te vinden, er is zelfs een worstlog. Daar vind je nogal wat recepten die op Franse leest geschoeid zijn. Dat is met bijvoorbeeld een gekookte varkenskop erin verwerkt. Dat doe je in Limburg niet. Voor de kop is er hoofdkaas (huitvleisj). De Spaubeekse bloedworst bestaat uit een darm gevuld met een mengsel van varkensbloed, vet, boekweitmeel en wat kruiden zoals zwarte peper, kruidnagel en foelie. Oorspronkelijk maakte je bloedworst tijdens de varkensslacht in de herfst. Schijven van die worst bak je met sterappel en dat is het lekkerste wat ik me kan voorstellen.

Als vegetariër eet ik het niet meer, maar het is wel goed om te zien dat steeds vaker alle delen van geslachte dieren gebruikt worden. Dat is ook een stuk duurzaamheid. In de herfst komt de vegetariër trouwens niks te kort. Er is een overvloed aan paddenstoelen en zwammen, noten en bessen en knollen en bijzondere bieren en wijnen. Niks geen ziekte van de vallende blaadjes in dit jaargetijde. Ik vier de triomf van Bacchus.    

Op verschillende plaatsen in Zuid Limburg plant Staatsbosbeheer weer fruitbomen aan, uiteraard hoogstam en met een meidoornhaag om het perceel. Voorbeelden vind je in het Gerendal en bij het Savelsbos. En ja, er zijn ook nieuwe sterappelbomen. De meeste belangstelling gaat echter uit naar appel- en perenrassen waarvan je stroop kunt stoken.

Dat is geweldig, om kinderen, van Scouting-Jeugdwerk bijvoorbeeld, mee te laten doen: de bomen schudden, fruit rapen en dan naar een stroopmaker om de boel te persen, zeven, koken en in te laten dikken. Zo geef je kinderen echt iets mee. De foto zegt alles.