Experts weten het zeker: de wolf komt eraan! In Duitsland is hij al op de Lüneburger Heide waargenomen. Het is een kwestie van niet al te lange tijd voor dat er ook een in Nederland opduikt.

Maar wélke wolf dwaalt dan door onze natuurgebieden? De gevreesde mensenverslindende wolf uit Roodkapje? Die sprookjeswolf is toch hét plaatje van het beest, elk kind groeit ermee op. Een Hollywood verfilming voor volwassenen gaat er van uit dat het beeld van de dodelijke wolf (‘versneden’ met het thema van de weerwolf) zo in ons bewustzijn verankerd is, dat je zijn aanwezigheid alleen maar hoeft te suggereren om de kijker de stuipen op het lijf te jagen.[youtube http://www.youtube.com/watch?v=ekKMYAOmTj0?rel=0]

Toch kent de Europese cultuurgeschiedenis ook andere beelden van de wolf. Heel bekend, en al zeker drie eeuwen voor onze jaartelling afgebeeld op munten, is de wolf als voedster van de broers Remus en Romulus, de legendarische stichter van Rome. Het wereldberoemde bronzen beeld van de wolvin met de tweeling, het logo van de stad Rome, is samengesteld: de wolvin dateert van vóór driehonderd voor Christus en is misschien zelfs Etruskisch. Pas in de zestiende eeuw zijn de kinderen toegevoegd. Cicero beschrijft al hoe het beeld van de wolvin op de Capitolijn (belangrijkste heuvel van de stad) stond.

De Romeinse broers werden alleen gezoogd door de wolvin maar er zijn ook verhalen bekend van wolvenkinderen die tot in hun tienertijd door de beesten werden grootgebracht. Die verhalen houden toch iets onwaarschijnlijks. Er schemert een soort verlangen in door naar het ongecorrumpeerde van de ‘nobele wilde’ (zoals bij Tarzan).

In oude tijden was de wolf in Noord West Europa vooral een ontzagwekkende figuur. Er zijn Keltische munten bekend die een wolf laten zien die op een paard staat. Het paard is een belangrijk zonnesymbool en er wordt wel een verband gezien met de Teutoonse mythe van de wolf die de zon verslindt. Dat is letterlijk het donkerste deel van een verhaal over vernietiging en weer ontstaan van het universum. 

Uit de middeleeuwse bestiaria (dierenboeken) doemt een heel andere wolf op. In een twaalfde-eeuws exemplaar wordt de sluwheid van de wolvin benadrukt. Als ze jongen heeft gaat ze op jacht naar voedsel door, heel slim, tegen de wind in een schaapskudde te benaderen. Om geen argwaan te wekken doet ze zich voor als een tamme hond en grijpt haar prooi.

Maar bovenal wordt in de bestiaria benadrukt dat de wolf eruit ziet als de satan. Een combinatie van sluwheid en het kwaad kennen we in de uitdrukking ‘een wolf in schaapskleren’. Deze zegswijze stamt uit het evangelie van Mattheus (Matth. 7.15): “Wacht u voor de valse profeten, die in schapenvacht tot u komen, maar van binnen zijn ze roofgierige wolven”.

Om het kwaad van de wolf te keren is een heilige nodig. De boze wolf die het Italiaanse Gubbio terroriseerde kon alleen door de onverschrokkenheid van de heilige Franciscus (1182-1226) tot inkeer gebracht worden. Op middeleeuwse afbeeldingen zien we hoe de wolf deemoedig zijn hoofd buigt voor de heilige of hem zijn rechterpoot geeft. Alleen met een ‘gekerstende’ wolf valt te leven, lijkt het verhaal te willen vertellen.

Er is nog een beeld van de wolf dat uit de middeleeuwen stamt: dat van sukkel. De wolf Isegrim die zich door de veel slimmere vos voortdurend in de luren laat leggen, is tot op de dag van vandaag een bekend figuur in bijvoorbeeld Duitse strips en tekenfilms.

[youtube http://www.youtube.com/watch?v=Xeu54oBatf0?rel=0]Het allermooiste beeld van de wolf komt uit de film Dances with wolves (1990) Daarin heeft de mens een partnerschap met het dier. Ik denk dat het aan deze film te wijten is dat de wolf enigszins van zijn boze imago is afgeholpen. Wel een kleine waarschuwing: dit is een film. Je moet dat partnerschap niet verwachten van de wolf in Nederland. Net zo min trouwens als allerlei spookbeelden van rovende roedels wolven die tot aan de stad oprukken.

De wolf (zonder beklemtoond lidwoord) bestaat uiteraard wel en hij is vooral voorzichtig en mensenschuw zeggen deskundigen. Uit een recent onderzoek blijkt dat bijna de helft van de Nederlanders het prima vindt dat de wolf naar Nederland komt. Hun belangrijkste overweging daarbij is dat het dier het op eigen kracht doet. Zelfs al we de wolf nooit zien, is het weten dat hij er is belangrijk. Het toont de veerkracht van de natuur.