Iets wat ik met boerenverstand altijd al vermoedde, is nu ook onderzocht en aangetoond door wetenschappers: over het geheel genomen loont het om geld te steken in het behoud van buitenplaatsen. Tenminste, dat kon dr. ir. Elisabeth Ruijgrok mededelen over het onderzochte gebied in Gelderland.
Belangrijk punt uit het onderzoek, en hiervoor hoef je geen groot econoom te zijn, was de constatering dat baten niet terecht komen bij investeerders. Neem een duur onderdeel van de buitenplaats zoals het park, dat voortdurend beheerd moet worden en waarvoor de kosten bij de eigenaar liggen. Het profijt ervan ligt echter maar voor een deel bij diezelfde eigenaar. Anderen in de omgeving, van pannenkoekenhuisuitbater tot woningbezitter profiteren mee van de aantrekkingskracht van het historisch groen. Daarnaast zijn er ook nog in geld uit te drukken positieve effecten op de gezondheid aan te wijzen.

Het buzz word nu (gelukkig niet bij de onderzoeker) is verevening. Die moet ervoor zorgen dat er meer geld uit opbrengsten bij de partij terechtkomt die kosten maakte. Hoe je dat zou moeten doen is mij een raadsel. Ik kan wel wat verzinnen maar dat levert alleen maar nog meer regelgeving en overlegcircuits op.
Bovendien heeft Nederland al een systeem van verevening, we noemen het belasting. Opbrengsten daaruit kunnen (en dienen) aangewend te worden voor zaken van algemeen belang. En als iets daartoe behoort dan zijn het wel de buitenplaatsen met hun hoge cultuur- en natuurwaarden. Ik vind er een ijzeren logica in zitten: zaken van algemeen belang betaal je uit de algemene middelen.

In de uitwerking daarvan zijn allerlei relevante vragen te stellen: hoe ga je om met zaken van algemeen belang die in particuliere handen zijn, hoe voorkom je het ‘syndroom van het subsidiepluche’, kan er beter samengewerkt worden waardoor je kosten bespaart etc.

Daar moeten we het zeker over hebben maar er gaat iets aan vooraf: de erkenning door de overheid (en dus ook de nieuwe regering) dat natuur en cultuur tot de zaken van algemeen belang behoren. En dan uiteraard boter bij de vis. Het economisch argument is daarbij misschien een incentive.

De onderzoeksresultaten werden gepresenteerd op Middachten, in vele opzichten een van de grote huizen van Nederland. Alles is er: hoofdgebouw en koetshuis, tuin en park, landerijen en bossen. Heel bijzonder: Middachten is een landgoed in bedrijf, er wordt gewoond, gewerkt en er worden bezoekers welkom geheten. Het is levende geschiedenis en dat zie je in de details. Zoals bijvoorbeeld in de linnenkamer. Daar tref je de tafellakens en servetten aan die sinds de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw gebruikt worden. Dat er al die tijd voor gezorgd is (en nog steeds wordt) dát is cultuur. 

En als je weer buiten staat, zie je dat er ooievaars nestelen op het dak. Dat moet als een zegening voelen.