‘Rupsje nooit genoeg’ is veel te lief om het junkgedrag van de kunsthistoricus te beschrijven. Zo dacht ik ‘als ik dan toch in Den Haag ben’ Museum Meermanno en het Gemeentemuseum in één middag te doen. Het liep anders.
Museum Meermanno toont op dit moment een ingekleurde tekening uit de vroege vijftiende eeuw die om een hele boel redenen bijzonder is. Allereerst is er de recente toeschrijving aan Jan van Eyck (1390-1441).

Dat er zo af en toe uit een verstoft Engels landhuis een Rembrandt te voorschijn komt, dat zal wel. Maar een ‘nieuwe’ Van Eyck, dat is héél zeldzaam. Zeker op een overgebleven oeuvre van maar zo’n 30 werken, is elke (her)ontdekking er een die meetelt.
Natuurlijk wordt de toeschrijving meteen betwist, maar dat scherpt alleen maar de kritische blik. Op de tentoonstelling wordt uitgebreid ingegaan op het feit dat alle details kloppen. Met name de kleding zou alleen getekend kunnen zijn door iemand die daadwerkelijk toen aan het grafelijk hof in Den Haag verbleef –zoals Jan van Eyck tussen 1420 en 1425.

Als tegenwerping is geopperd dat het werk coherentie mist. Er is geen interactie tussen de figuren, wat je wel mag verwachten bij een Van Eyck.
De tekening geldt nu ook als de oudste afbeelding van Den Haag. Op de achtergrond zien we het Binnenhof, de beboste duinen en het Haagse Bos. Dat laatste was toen een ‘wildernisse’ en een geliefd jachtgebied dat rijk was aan herten.

Op de voorgrond is een open landschap waar een valkenjacht en een vispartijtje plaatsvinden. Zie ik dat nu goed? Is er wel degelijk sprake van betrokkenheid, van gekruiste blikken tussen een van de mannelijke vissers en de vrouwelijke? En heeft dat gehengel misschien een symbolische betekenis?

Dat ik uiteindelijk niet in het Gemeentemuseum belandde komt door de verleidingen die de rest van Meermanno biedt. Het huis is een verrukkelijk staaltje van particuliere verzameldrift. Met naast uiteraard veel boeken, ook Etruskische, Griekse, Romeinse en Egyptische kunst. Je voelt je er op bezoek, en niet een bezoeker.

Het leukste aan collecties die ooit particulier waren, zijn natuurlijk de vreemde zaken die het geheel zo eigen maken. Zo heeft Meermanno een Arendssteen (inventarisnummer 561). Dat is een klappersteen (die meestal eivormig is) en in de achttiende eeuw gedragen werd door zwangere vrouwen om miskramen te voorkomen. Het Meermanno exemplaar zou zijn diensten b ewezen hebben voor de prinses van Oranje, kroonprinses van Engeland toen deze zwanger was van prinses Carolina.

En er is ook nog een onvoorstelbaar tedere madonna uit het atelier van Joos van Cleve. Let op de vlinder!

Wat een fijn museum, gaat dat zien! De Jan van Eyck is er maar twee weken (tot en met 11 maart). De verwachte drukte valt heel erg mee. Jet en Koosje Veenendaal zijn er natuurlijk maar zelfs op een zondag was er alle tijd en ruimte om de tekening te bekijken.
Als elke ambtenaar die toch op een ministerie in de buurt moet zijn, nou eens even langsgaat?