Het betreffende paar zeearend aan de rand van hun territorium. (foto van Jan Bezemer, 2024)

De boswachters van Staatsbosbeheer hielden er al jaren rekening mee: een derde broedgeval van de zeearend in de Biesbosch. Het gebied biedt de perfecte omstandigheden met voldoende ruimte, voedsel en rust. De uitbreiding van de Biesbosch met nieuwe natuurgebieden, mede mogelijk gemaakt door het programma Ruimte voor de Rivier*, heeft gezorgd voor een verbeterd leefgebied voor de zeearend. Jaarlijks overwinteren er groepjes puberende zeearenden en daarmee was de kans op een nieuw territorium groot. De komst van een gezenderd mannetje, die nogal wat aandacht kreeg van de vrouwtjes, heeft deze ontwikkeling in een stroomversnelling gebracht.

De Biesbosch als geschikt leefgebied

Nationaal Park De Biesbosch biedt drie essentiële voorwaarden voor de zeearend: uitgestrektheid, voedsel en rust. Al jaren broeden er zeearenden met een goed broedsucces, soms zelfs met drie uitgevlogen jongen per nest! De nestkeuze wordt sterk bepaald door hoge, robuuste bomen met voldoende uitzicht en minimale verstoring. Buitendijkse wilgenbossen met oude zwarte populieren bieden hiervoor een ideale locatie. De ondiepe, stromende en bovenal voedselrijke wateren vormen een perfect jachtgebied. Daarnaast zorgt de dynamiek van het getijdengebied voor een constante voedselbron. Het gebied herbergt duizenden eenden, meerkoeten en tienduizenden ganzen, terwijl ook dode vissen een belangrijke voedselbron vormen.

Meer broedparen in Nederland
Het eerste broedgeval in Nederland werd vastgesteld in 2006 in de Oostvaardersplassen. Sindsdien heeft de populatie zich geleidelijk uitgebreid. Zo ook in de Biesbosch. Hier was het eerste broedgeval in 2012 een feit. In de Brabantse Biesbosch werd er in dat jaar voor het eerst succesvol gebroed. In 2015 kwam daar een tweede broedpaar in de Dordtse Biesbosch bij. Schaalgrootte, voedsel maar bovenal rust waren doorslaggevend. Sindsdien zijn er jaarlijks succesvolle broedgevallen in zowel de Brabantse als de Dordtse Biesbosch. Sinds januari 2024 werden in de Sliedrechtse Biesbosch regelmatig twee zeearenden samen gezien; een gezenderd mannetje uit 2021 (herkomst Korendijkse Slikken) en een geringd vrouwtje uit 2022 (herkomst Dordtse Biesbosch). Met de zendergegevens** konden we de vogels en hun gedrag perfect volgen. Zo kwamen slaapplaatsen, uitkijkbomen en het jachtgebied duidelijk in beeld. Uit de gegevens blijkt dat beide vogels sinds eind 2023 in de Biesbosch verblijven. Zou het dit jaar komen tot een nieuw broedgeval?

Otterpolder als cruciaal jachtgebied
Een belangrijke factor in de vestiging van dit paar is de inrichting van de Otterpolder, die in 2024 is vernat. Door een natuurlijk peilbeheer ontstaan er in de winter natte graslanden, die richting de zomer grotendeels opdrogen. Deze omstandigheden hebben geleid tot een enorme toename van watervogels. De rust in de Otterpolder speelt hierin een sleutelrol: elke dag verzamelen hier duizenden eenden, ganzen en meerkoeten. De boswachters zagen al snel dat het zeearendenpaar de polder als een ‘bird-drive’ gebruikte. De arenden werkten samen bij het jagen en vlogen los van elkaar maar tegelijkertijd de polder in. Dit jachtgebied heeft waarschijnlijk de doorslag gegeven in de definitieve vestiging in de Biesbosch.

Vestiging van een derde paar
Deze twee vogels zijn dus al vanaf jonge leeftijd een paar. Ondanks de jonge leeftijd hebben ze inmiddels een nest gebouwd en zich definitief gevestigd in het gebied. Of er daadwerkelijk een broedgeval zal plaatsvinden, wordt de komende maand duidelijk. Wat wel zeker is: het derde territorium in de Biesbosch is een feit.

Flexibele zonering voor meer rust in broedseizoen

Voor de Biesbosch is een recreatiezonering opgesteld, die een balans biedt tussen natuurbescherming en natuurbeleving. De kern hiervan bestaat uit drie rustregelingen: winterrust, nachtrust en broedrust. De broedrust wordt flexibel toegepast. De flexibele zonering heeft tot doel in te kunnen spelen op veranderingen in de aanwezige natuurwaarden. Omdat het nieuwe nest van het zeearendenpaar in de nabijheid van kreken en wandelpaden ligt, heeft Staatsbosbeheer besloten het Katsegat tijdelijk af te sluiten voor vaartuigen en een deel van de Huiswaardwandeling te beperken. De afsluiting is ter plaatse aangegeven met drijvende afsluiters en bebording en blijft van kracht tot minimaal de zomer bij een geslaagd broedseizoen.

Het belang van rust en monitoring
Met het toepassen van de flexibele zonering wordt de rust in een grotere mate gewaarborgd, waardoor de kans op een succesvol broedgeval toeneemt. In de komende maanden gaat het blijken: gaat dit paar daadwerkelijk jongen grootbrengen? Staatsbosbeheer volgt de ontwikkelingen nauwgezet en blijft zich inzetten voor een gezonde balans tussen natuur en recreatie in de Biesbosch.

*Het programma Ruimte voor de Rivier heeft als doel om Nederland beter te beschermen tegen hoogwater, maar draagt tegelijkertijd bij aan natuurontwikkeling. Ook in de Biesbosch heeft dit programma geleid tot een verrijking van het ecosysteem, wat de vestiging van een derde zeearend territorium mede mogelijk heeft gemaakt.

** Bronvermelding: Een woord van dank aan de Werkgroep Zeearend Nederland voor het continue beschikbaar stellen van ring- en zendergegevens. Het draagt direct bij aan de bescherming van de zeearend in de Biesbosch. Het doel van deze werkgroep is het bevorderen van de bescherming van en ecologisch onderzoek naar de zeearend in Nederland. Meer informatie kun je lezen op hun website:

De WZN