Het is een mooie vroege winterochtend. Met de ochtendschemer sta je in de Biesbosch. Het is muisstil buiten en de lucht kleurt schilderachtig rood. Je geniet van de zon die langzaam boven het gebied op komt. Opeens vult de lucht zich met een hoog jodelend “kyu yu yu”. Je ziet een groepje ganzen luid gakkend achter de rietkraag ophoog komen. Al snel vertrekt er een 2e groep, een 3e groep en een 4e groep. Het blijft maar doorgaan, en binnen een half uur heb je duizenden ganzen boven je hoofd zien vertrekken! Je bent getuigen geweest van de kolganzen die “Hotel de Biesbosch” verlieten voor weer een nieuwe dag.

Uit verre oorden

De kolgans is een van de bruine ganzensoorten die we in ons land kennen. Het is een mooi rank gansje waarvan de volwassen vogels een prachtige kenmerken witte kol boven de snavel hebben. Daarnaast hebben ze in vergelijking met bijvoorbeeld de grauwe gans ook fraaie zwarte strepen over de buik lopen. Kolganzen zijn echte wintergasten. Hun kenmerkende hoge jodelende gegak is als je het mij vraagt misschien we ‘het’ geluid van de winter! In oktober arriveren de eerste groepen weer vanuit hun broedgebieden. Ze hebben een flinke reis achter de rug, die begon in Noord-Rusland. Hier broeden deze vogels op de uitgestrekte en afgelegen toendra’s boven de poolcirkel. Terwijl ze hier op hun nest liggen zien ze de rendieren voorbijlopen, en moeten ze zich zo nu en dan doodstil plat tegen de grond drukken voor een voorbijlopende poolvos. De vogels hebben hier alle ruimte en rust om hun jongen groot te brengen. Maar, in het najaar moeten ze op de wieken, voordat de winter haar intreden doet. Tijdens de wintermaanden ligt hier een dik pak sneeuw en is al het voedsel onbereikbaar geworden. Met tussenstops in de Baltische staten en Duitsland arriveren ze in Nederland. Hier staat een gedekte tafel in de vorm van eindeloze voedselrijke graslanden op ze te wachten.

Hotel de Biesbosch

Als je aan typische wintergasten voor de Biesbosch denkt, dan komen er waarschijnlijk al snel iconische vogelsoorten als het nonnetje, de grote zaagbek of de brilduiker in je op. Toch hoort de kolgans ook absoluut in dit rijtje thuis. In tegenstelling tot de hier boven genoemde eenden komen de kolganzen hier alleen niet zozeer voor voedsel, maar juist om te slapen. Overdag doen de ganzen zich in de omliggende aangrenzende poldergebied als de Alblasserwaard te goed aan het voedselrijke gras. Aan het eind van de middag, vlak voor de schemer, gaan ze de lucht in en trekken richting de Biesbosch. Hier strijken ze neer in de grote open ondiepe wateren. Ruimte voor de Rivier-gebieden als de Noordwaard en de Kort- en Lang-Ambacht veranderen bij het vallen van de avond in een groot ganzenhotel. De combinatie van groot open water waar je buiten bereik bent van mensen en roofdieren geeft de ganzen het veilige gevoel dat ze nodig hebben om in alle rust te kunnen slapen.

Monitoring

Sinds het najaar van 2012 tellen vrijwilligers i.s.m. SOVON en Staatsbosbeheer jaarlijks in de maanden november en januari op hetzelfde moment alle uitvliegende kolganzen die de slaapplaats verlaten. Op strategische punten rondom de hele Biesbosch staan de tellers de ganzen vroeg in de ochtendschemering op te wachten. Deze monitoring is van groot belang. Een van de Natura2000 doelstellingen is namelijk dat de Biesbosch een slaapplaatsfunctie heeft voor maar liefst 34200 kolganzen. Dankzij de structurele monitoring kunnen we met zekerheid vaststellen dat deze doelstelling met een gemiddelde van 53000 vogels per winter ruimschoots gehaald is! De aantallen fluctueren per jaar. Dit is sterk afhankelijk van hoe streng de winters zijn. Wanneer het echt koud wordt, en de wateren in de weide omgeving dicht vriezen, lopen de aantallen in de Biesbosch hard op. Zo werden er in januari 2017 tijdens een vorstperiode een maar liefst 124380 kolganzen genoteerd!

Tips van de boswachter

In januari liggen de aantallen gemiddeld genomen het hoogst. Richting het voor jaar vertrekken de vogels langzaamaan weer terug richting de Russische toendra’s voor een nieuw broedseizoen. Ik kan iedereen van harte aanraden om voor die tijd een keer vroeg uit de veren te gaan en dit spectaculaire schouwspel zelf eens met eigen ogen te bekijken. Woon je aan de Hollandse kant, dan is de Rivierdijk bij Hardinxveld een prachtige plek om de ganzen te zien vertrekken. Aan de Brabantse kant sta je goed bij de Loswal aan de Nieuwe Merwede, of juist bij de Aakvlaai. Houd deze maand de weersvoorspellingen goed in de gaten. Geven ze een mooie ochtend op, trek een warme jas aan en een muts, vul een thermoskannetje met verse koffie of thee, en ga posten op een van de bovengenoemde plekken. Gegarandeerd genieten!