Brabantse paar zeearend. Foto: Jonathan Leeuwis

Je staat lekker rustig in de Noordwaard vogels te kijken. Ineens is er paniek in de tent, en gaat alles de lucht in. Tussen de chaos van honderden eenden en ganzen die kriskras door elkaar vliegen zie je ineens een enorme roofvogel opdoemen, de zeearend! Nadat deze imposante roofvogel zich in 2012 definitief hadden gevestigd kreeg het gebied een nieuwe koning van het luchtruim. Met een spanwijdte van maar liefst 2,5 meter draagt deze iconische Biesboschsoort dan ook de bijnaam “de vliegende deur”.

Vestiging in de Biesbosch

Het was 2006 toen het eerste zeearendpaar zich in Nederland vestigde als broedvogel in de Oostvaardersplassen. Enkele jaren later vestigde zich in 2012 dan ook het eerste broedpaar in de Brabantse Biesbosch. Destijds was dit nog maar de 4^e broedlocatie in Nederland! Dankzij de toen recent gerealiseerde Ruimte voor de Rivier projecten als de Zuiderklip en de Kleine Noordwaard, vormde de Biesbosch een gedekte tafel voor deze imposante roofvogels. Ze kunnen zich hier bijna onbeperkt tegoed doen aan watervogels en vis. Het vele voedsel in combinatie met stille kernen waar geen mens komt, maakt de Biesbosch een schoolvoorbeeld als broedbiotoop voor de zeearend. Het duurde dan ook niet lang voordat een tweede paar zich vestigde in het gebied. Dit keer in de stille kern van de Dordtse Biesbosch.

Broedseizoen

Wanneer je op een grauwe week als deze buiten loopt zou je het niet zeggen, maar het broedseizoen in de Biesbosch is al van start. Na een paar maanden lang klussen aan het nest worden in februari de laatste puntjes op de i gezet. Eind van maand/begin maart kunnen we de eerste zeearend eieren verwachten. Beide nesten vinden we in de diepe afgesloten kernen van de Biesbosch. Hier vinden deze zeer verstoringsgevoelige roofvogels kun rust. Dit is essentieel voor een het slagen van het broedseizoen. De vogels in de Biesbosch kiezen altijd een hoge populier uit waarvandaan ze zicht hebben over het hele gebied. Het moet een sterke boom zijn, want na een aantal jaar bijbouwen heeft een nest al snel de omtrek van 2 bij 2 meter (een flink tweepersoonsbed!) en kan gerust tegen de 1000 kilo aan wegen! Een zeearend begint te broeden bij het leggen van haar eerste ei. Na ongeveer 38 dagen kruipt hier dan het eerste jong uit. Tussen het leggen van de eieren zit vaak een paar dagen. Hierdoor verschild de leeftijd, en dus ook het formaat, van de jongen. Vaak krijgen de Biesboschzeearenden 2 kuikens, soms 1 of een uitschieter naar 3. Dankzij gebieden als de Noordwaard, die terug gegeven zijn aan de rivier, zit de Biesbosch vol met leven. Hierdoor kunnen de zeearenden hier zonder moeite af en aan vliegen met prooien als ganzenkuikens of uitgepaaide vissen. Deze prooien zijn makkelijk voor handen, waardoor zeearendkuikens nooit bang hoeven te zijn voor een lege maag. Het slagingspercentage van kuikens die daadwerkelijk uitvliegen ligt dan ook erg hoog in de Biesbosch.

Kenau

Het was 2016 toen het gelukkige Brabantse paar weer trouw op het nest zat. Terwijl het paar bezig was met het groot brengen van twee kleine kuikens kwam er een indringer de Biesbosch in gevlogen. Het was een enorme zeearend dame van 4 jaar oud, op zoek naar een leuke vent. Het was duidelijk, ze had de Brabantse man op het oog. Met een hoop lawaai heeft deze dame letterlijk het Brabantse vrouwtje van haar nest afgeknokt. Dit ruige spektakel heeft er voor gezorgd dat deze felle dame de bijnaam ‘Kenau’ kreeg van de boswachters. Zeearenden staan in de boeken als monogame dieren, maar het Brabantse mannetje had al snel door dat hij deze felle en krachtige dame niet kon laten gaan. Het duurde niet lang voordat hij dan ook wisselde van partner. Tot vandaag de dag heerst de Kenau nog steeds over de Brabantse Biesbosch. Als er ook maar 1 andere volwassen dame het lef heeft een vleugel binnen haar territorium te treden, jaagt ze al roepend net zo lang achter haar aan tot dat ze over de rivier verdwenen is! ” Wat een enorme en indrukwekkende vrouw zeearend is dit! Ik heb haar eens een grauwe gans zien pakken, die ze naar legde op de oever, waarna ze vervolgens nog een andere jonge gans greep. Vervolgens vloog ze met de 1 halfvolwassen gans in de ene poot, en de andere in de andere poot weer terug richting het nest.”, vertelde boswachter Joey Braat.

Hangjongeren

De twee bekende broedparen zijn niet de enige zeearenden in de Biesbosch. Het hele jaar door, maar met name in de winter, zijn er ook meerdere Hollandse en Duitse pubervogels in het gebied te vinden. Deze aantallen nemen jaarlijks sterk toe. Het gaat namelijk erg goed met de zeearend in Nederland. In 2023 was er een absoluut recordaantal van 36 broedpaar, die totaal 45 jongen groot brachten. Dit is dan ook een van de redenen dat er deze winter zeker 10-15 jonge vogels in de Biesbosch bivakkeren. Pas na 4-6 jaar is een zeearend geslachtsrijp, en gaan ze op zoek naar een eigen territorium. Tot die tijd zijn ze druk bezig met het praktiseren van hun jachtskills. Als je een spanwijdte van 2,5 meter hebt, beschik je niet over de behendigheid van andere roofvogels als bijvoorbeeld de slechtvalk of een havik. Een gans of een meerkoet vangen vraagt dus om een staaltje verfijnde techniek. Vaak samen met andere soortgenoten oefenen ze in het vangen van watervogels en vis. Het slagingspercentage ligt nog niet erg hoog, waardoor deze vogels toch nog met name hun buik moeten voeden met aas als bijvoorbeeld een aangespoelde paling. Door de uitgestrektheid van de Biesbosch in combinatie met rust en veel voedsel is het gebied dan ook een perfecte leerschool voor deze jonge vogels.

Zelf een zeearend zien

Door de hele Biesbosch maak je kans op een ontmoeting met de zeearend. Maar, je kansen liggen het hoogst in de Noordwaard of op de Tongplaat. Deze gebieden staan in verbinding met de rivier en hebben dus te maken met getijdewerking. Deze uitgestrekte natte gebieden trekken duizenden watervogels aan, en zitten boordevol vis. Dit werkt als een magneet op de zeearenden. Het Laarzenpad vanaf het Biesbosch MuseumEiland is een prachtige wandeling waarop je grote kans maakt op een ontmoeting met deze indrukwekkende Biesboschiconen. Kijk vooral goed in de dode bomen langs de randen, of op het grote broedvogeleiland in polder de Hardenhoek. Ontstaat er ineens grote paniek onder de watervogels? Wees dan extra alert, grote kans dat de vliegende deur dan langzaam over het water aan komt flappen!