Gaan visarenden dit jaar weer slepen met takken? De nestboom van de visarend in Nationaal Park De Biesbosch heeft de bijzonder krachtige windstoten van gistermiddag immers niet overleefd. De top van de nestboom, een dode es, knapte halverwege waarbij het forse nest verloren ging.

Het koppel visarenden bouwde het nest in een krakkemikkige es in augustus 2015 en in het voorjaar van 2016 was het eerste broedgeval van visarenden in ons land een feit. In 2017 en 2018 werd er op het bewuste nest wederom door visarenden gebroed. De fascinerende, voornamelijk visetende roofvogels, brachten er diverse jongen groot. In de Biesbosch werden in het verleden meerdere nesten door visarenden gebouwd op de dwarsvleugels van hoogspanningsmasten.

Natuurlijk fenomeen
Staatsbosbeheer zal niet overgaan tot het bouwen en aanbieden van een kunstnest, om de verloren nestlocatie van de visarend te compenseren. Een paartje broedende visarenden is uiteraard volstrekt uniek in ons land en in dit stadium van mogelijk meer vestigingen in de Biesbosch, behoort het omwaaien van een nest echter als een natuurlijk fenomeen in de totale broedcyclus van visarenden. Zulke dingen gebeuren nu eenmaal. Het kan nieuwe inzichten opleveren, zeker voor de Nederlandse situatie. Wat gaan de visarenden doen? In de omgeving van de nestlocatie staat en ligt genoeg dood hout. Gaan de vogels weer over tot het bouwen van een nieuw nest op die locatie of houden ze het voor gezien?

Mannetje geringd
Het mannetje van dit koppel is individueel herkenbaar; hij werd op 20 juni 2012 als nestjong geringd in Rogätz, een gemeente in de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt. Visarenden overwinteren in Noord-West Afrika en arriveren eind maart, begin april weer in hun broedgebieden. Dit in tegenstelling tot zeearenden, die het hele jaar in de Biesbosch present zijn.

Dode bomen
Het huidige broedgebied van de visarend in de Biesbosch bestaat deels uit boomskeletten van afgestorven essen, die hier ooit werden geplant in de jaren 70, tijdens de uitvoering van de toenmalige ruilverkaveling Noordwaard. Aangezien de waterpeilen aanmerkelijk zijn verhoogd door de uitvoering van de Kleine Noordwaard, sterven zij sinds 2007 massaal af. In de richting van de vroegere locatie van het gemaal Boomgat staan resten van de hakgrienden van weleer. Door dit wilgenbos werd een brede geul gegraven, voor de doorstroming van de Kleine Noordwaard en afvoer naar de Brabantse Biesbosch. Bij de uitvoering van de zogenaamde Kleine Noordwaard, werd het gemaal aan het Boomgat gesloopt en stopte de bemaling. Na het aanbrengen van openingen in de omringende dijken, kreeg het voorheen binnendijkse gebied hetzelfde waterpeil als de omringende rivieren. Het huidige peil is aanmerkelijk hoger dan het voorheen gehanteerde (agrarische) peil, waardoor er veel wilgen en essen bezwijken. In afgestorven essen bouwde een stel visarenden in 2015 een nest. Het bewuste nest kreeg trouwens al eerder met heftige windstoten te maken. Lange tijd torende de bewuste boomtop immers hoog boven het nest uit, maar dat deel brak tijdens een eerdere, hevige storm al af.

3e zeearendnest
Het bouwen van een nieuw nest manifesteert zich ook bij de zeearenden. Zo broedt het huidige koppel zeearenden in de Brabantse Biesbosch inmiddels op de derde locatie. Zo klapte daar ook een keer een gigantische populier (met zeearendnest) tegen de vlakte. Bij nader onderzoek bleek de forse populier aan de voet te zijn ‘behandeld’ door bevers, waardoor de boom in feite al behoorlijk was verzwakt.

Uitstekend visgebied
Voor visarenden vormt de Biesbosch en het benedenriviergebied een uitstekend visgebied. Sinds de afsluiting van het Haringvliet in 1970, is het aantal visarenden in en rondom de Biesbosch toegenomen. Gewoonlijk verblijven er in de nazomer zeven tot negen vogels. De ondiepe lagunes in de Biesbosch vormen blijkbaar een prima visstek. Visarenden eten vrijwel uitsluitend vis. Ze foerageren met een fenomenale stootduik in het water, of slaan met hun formidabele klauwen in een oogwenk een vis uit het water. De buitgemaakte prooi vervoeren ze als een torpedo met de kop naar voren, naar een boom(tak) vervoerd, waar de hap wordt verorberd.

Ruimte voor rivier
Door de aanleg van diverse natuurontwikkelingsprojecten zijn de omstandigheden in de Biesbosch voor visarenden aanmerkelijk verbeterd. Na kleiwinning in de jaren 90 en het project Ruimte voor de Rivier, beleid van Rijkswaterstaat waarbij het verwerken van hoge rivierafvoeren centraal staat, is de Biesbosch met zo’n 2500-3000 hectare uitgebreid. De totale grootte van het zoetwatergetijdengebied schommelt momenteel rond de 10.000 hectare. Dat biedt perspectief, zeker ook gezien de snelle groei en westwaartse uitbreiding van visarendpopulatie in Duitsland.