In de Achterhoek hebben we hulp van c.a. 150 vrijwilligers die ons helpen met uiteenlopende taken. Van beheren tot inventariseren. In deze blog geven we het woord aan Gerrit Arfman, die al vele jaren broedvogelinventarisaties doet voor Staatsbosbeheer in verschillende gebieden. Gerrit grapt altijd, "Ik ben een luie vogelaar, ik luister vooral.". Elke vogel zingt zijn eigen lied en ze hebben verschillende geluiden voor bijvoorbeeld baltsen of alarm slaan. Vogels kun je daarom prima inventariseren op het gehoor. Meer weten over de vogelpassie van Gerrit, Beekvliet en de Gellegeuze? Lees dan vooral verder. En ben je helemaal nieuwsgierig geworden? Geef je dan op voor de vroege vogelexcursie op 25 april!

Afbeelding: Beekvliet is een natuurgebied met veel afwisseling. (Fotograaf: Lode Greven)

Terug naar het voorjaar van 2024

Ik ben druk bezig met een broedvogel inventarisatie voor Staatsbosbeheer. Lekker zonnetje, ik heb een goede dag uitgekozen voor mijn ronde. Landgoed Beekvliet dit jaar. Onderdeel hiervan is Stelkampsveld, vernoemd naar boerderij Steelkamp al genoemd in 1494.  Dit gebied is aangewezen als natura 2000 met als eerste doel de soortenrijkdom van het gebied in stand te houden en te verbeteren. Ik kan iedereen aan bevelen om er eens een kijkje te nemen, het is een prachtig kleinschalig kampenlandschap met erven, heide, bosjes, essen en enkele mooie moerasbossen. 

Meer weten dit natuurgebied? Lees de blog over dit gebied  of bezoek het gebied met een wandeling. De Stelkampsveld wandeling (7 km) is een aanrader. 

Koffiepauze aan de Hessenweg

Zo! Eerst koffiepauze op een mooi plekje naast wat berken. Ik overzie het landschap en de mooie zandweg even verderop en mijmer wat over hoe het hier vroeger moet zijn geweest. Ik ken het gebied al vanuit mijn jeugd. Mijn grootouders woonden aan de Maandagsdijk, één van de oude Hessenwegen die de Achterhoek rijk is. Deze oude handelsroutes zijn ontstaan in de 17^e eeuw. Routes die vanuit Noord en Midden-Duitsland via Oost-Nederland richting Utrecht liepen en een aantal hebben verbindingen naar het noorden en zuiden. De naam Hessenweg is vermoedelijk vernoemd naar de kooplieden uit de deelstaat Hessen in Duitsland. Zij trokken met grote karren vol koopwaar over deze zandwegen. Als kind ging op de zondagmiddagen wandelen met mijn grootouders over de deze Hessenweg. Opa druk vertellend over vroeger, dat prins Mauritz van Oranje met zijn leger hierlangs was gekomen om Groll (Groenlo) te bevrijden van de Spanjaarden in de tachtig jarige oorlog. Hoe de Duitsers tijdens de invasie van 1940 over deze zandweg trokken richting de IJssel. Ik weet nog dat ik de verhalen opzoog.

Afbeelding: Hessenweg maandagsdijk rond 1920

Gellegeuze

Ik word uit mijn gemijmer gewekt door een zingende Geelgors man. Hoog boven mij in één van zijn zangbomen. Deze vaste zangposten worden al heel vroeg in voorjaar bezocht, om de andere mannen te laten weten: “hier ben ik de baas”. Ik weet dat mijn opa de vogel een Gellegeuze noemde. Trouwens de Nederlandse geelgorzen blijven ’s winters in onze omgeving en foerageren in groepen op graanstoppel akkers, niet gemaaide slootranden, akkerranden enz. naar zaden. Geelgorzen zijn dus vanwege hun voedsel, dat vooral uit zaden bestaat, afhankelijk van een gebied met graanakkers. De geelgors broedt vooral op de droge zandgronden in de oostelijke provincies van Nederland. 

Afbeelding: Geelgors (of Gellegeuze). (Fotograaf: Aaldrik Pot.)

Op de eieren

De geelgors naast mij in de zangboom is al goed bevonden door een dame, hij heeft met zijn verenpracht en zang indruk gemaakt. Zij zit vermoedelijk al op eieren, laag bij de grond in een struik of op de grond, goed verborgen, 3-5 eitjes met een speciale schutkleur en mooie lengte streepjes, net een klein landschap. Als de jongen ongeveer na twee weken broeden uitkomen, worden ze gevoed met insecten, de ouders nemen in die periode ook insecten tot zich. Zijn de jongen uitgevlogen dan nemen ze geleidelijk zaden tot zich. Dus wil je een geelgors etend spotten, dan zul je op de grond moeten kijken. Zijn de jongen weg dan gaan de ouders bezig met het volgende legsel, tot maximaal drie legsels.

Afbeelding: Geelgors in een braamstruweel. (Fotograaf: Twan Teunissen.)

Houtwallen

Beekvliet is heel geschikt voor de geelgors, kleinschalige afwisseling van bosjes, heide, schrale graslanden, kleine akkers met granen en houtwallen. Vooral die houtwallen zijn een uitstekende broedplek. Even tussendoor, die houtwallen zijn erg interessant, niet alleen voor de geelgors die er dus graag in broedt, maar erg belangrijk voor de biodiversiteit van het gebied, en van cultuurhistorische waarde. Het voert te ver om, hoe interessant ook, om hierover uit te wijden. Wil je daar meer over weten? Er is een onderzoek gedaan naar de houtwallen op Beekvliet. Houtwallen in Beekvliet (Gelderse Achterhoek) vanaf de late middeleeuwen tot 1758. Marina Fijten Rijksuniversiteit Groningen)

Afbeelding: Houtwal met boerderij Damme op de achtergrond

Geelgors inspiratie voor Beethoven?

Ik loop weer verder, even verderop zit nog een geelgors te zingen, alle geelgorzen zingen het typerende, vijfde symfonie van Beethoven deuntje “dzi-dzi-dzi-dzi-dzèèèè”. Zou Beethoven hierdoor geïnspireerd zijn geraakt? Als je goed luistert zijn er wel kleine verschillen in de zang van de geelgors, soms herken ik een man geelgors door de van hem typerende afwijking in zijn zang. De zang is relatief simpel maar het geeft mij altijd een rustgevend gevoel.

Dialect

Opmerkelijk is dat er regionaal verschillen in de zang van de geelgors zijn, er zijn dialecten” ontdekt in de geelgors zang. Er is o.a. in Tsjechië door wetenschappers van de Charles University onderzoek gedaan naar regionale, dialecten” van de geelgors. Beekvliet kent een gezond geelgorzen bestand, voldoende voedsel en broedgelegenheid, ik verwacht dat door het pakket aan beheerplannen voor het gebied, de geelgors zeker zal profiteren.Door de jaren heen is er veel verandert op Beekvliet sinds ik als jochie met mijn grootouders over de Maandagsdijk wandelde, ik kan er kort over zijn, het is er mooi en het wordt nog mooier.

Zo mijn inventarisatie ronde zit erop, ik kijk nog even uit over Stelkampsveld voor ik het gebied verlaat, het was een mooie ronde in mijn favoriete gebied met de voor mij evenzo favoriete vogel.

Afbeelding: Stelkampsveld.

Ga je 25 april mee op excursie?

Op vrijdagochtend 25 april is er een vroege vogelexcursie in Beekvliet. Begin je dag goed en kom vroeg uit de veren en leer meer over de vogels in dit mooie natuurgebied.

Aanmelden of meer weten: https://www.staatsbosbeheer.nl/uit-in-de-natuur/vroege-vogelwandeling-beekvliet