"Je kerft je naam in de nerf van een boom, en niemand weet ooit wie je bent" aldus Boudewijn de Groot en Lennart Nijgh. En inderdaad, meestal hebben we geen idee. Een naam, een datum, een liefdesverklaring? De inkervingen groeien mee met de stam, waardoor ze worden vergroot, vervormd of helemaal onleesbaar. Een enkele keer is het verhaal wél bekend. In dit geval een boom in een laan op landgoed Slangenburg, die ons meeneemt naar WOII en "den dag van de bevrijding".

Monumentale lanen

Eerst een stukje geschiedenis. Het lanenstelsel op landgoed Slangenburg te Doetinchem is bijzonder door zijn omvang en vorm. De lanen zijn aangeplant in 1679, de bomen van toen zijn er al lang niet meer maar het lijnenspel is compleet gebleven en de lanen zijn telkens herplant. Dat is uniek en maakt het een groen rijksmonument. De familie Passmann was de laatste particuliere eigenaar en momenteel mogen wij – Staatsbosbeheer – voor dit landgoed en haar monumenten zorgen. Net als voorgaande eigenaren doen we ons best de lanen en het lijnenspel zo goed mogelijk te beheren en te behouden. Dat betekent ook dat zodra een laanstuk aftakelt, deze wordt gezaagd en herplant.

Afb: Historische kaart van landgoed Slangenburg 1796. Het lanenstelsel op het landgoed is duidelijk te zien. Bron: Gelders Archief

Meerdere lagen geschiedenis

In 2024 is aan de Holdrostlaan een deel van de laan gezaagd en herplant. Bij de voorbereidingen daarvan kwamen een bijzondere boom tegen, een boom met een bijzondere tekst die de aandacht trok. Nog goed leesbaar stond er op de boom:

A de Vries uut Aerdt

EKW B131

1 – 4 – 1945

den dag van de bevrijding

Kippenhok

Bij J Til

Slangenburg

Foto: de ingekerfde tekst op de laanboom in de Holdrostweg.

Het verhaal achter de inkerving: Van het Gelders eiland naar een kippenhok op de Slangenburg

Gelukkig was Jan Berends – een kenner van het landgoed en haar geschiedenis – al eens in het verhaal gedoken achter deze inscriptie. 15 februari 1945 moest het Gelders Eiland ontruimd worden in verband met ‘Krieg am Niederrhein’. Zo moest ook familie de Vries uit Aerdt vertrekken. Alle paarden waren reeds gevorderd, daarom probeerde men een koe voor de wagen te spannen. Dat lukte niet en na veel soebatten kreeg familie de Vries een aftands paard mee van de Duitsers. De familie ging eerst naar Stokkum en zocht vanuit daar verder naar een geschikter onderkomen. Ze kwamen terecht op landgoed Slangenburg. Familie Til, pachters van landgoedboerderij ’t Park, had nog een ruim kippenhok vrij. Naar omstandigheden een prima onderkomen voor de familie. Een detail, het oude paard dat familie de Vries naar de Slangenburg had gebracht kwam nog van pas. De boer had het oude paard in de stal gezet en zijn goede paard verstopt in het bos. Bij een -al gevreesde- vordering werd het oude paard meegenomen in plaats van het goede paard van de boer.

Foto: Familie de Vries bij het kippenhok op landgoed Slangenburg.

Tijdens het onderkomen in het kippenhok wordt het spannend als dochter Fia ziek wordt en naar het ziekenhuis in Doetinchem moet. Na onderweg meermaals te zijn aangehouden door wachtposten komen ze bij het ziekenhuis maar dan volgt het bombardement van Doetinchem. Dochter Fia krijgt bij kaarslicht -de stroom was uitgevallen door de bombardementen- een buisje in haar keel. Haar redding, anders zou ze zijn gestikt.

De bevrijding is in inmiddels wel in zicht. Het is nog even spannend, onder de houtmijt op het landgoed zitten zeven onderduikers met wapens. Zou het nog tot een vechten komen om de Duitsers te verhinderen de brug bij de Bielheimerbeek op te blazen? Ingrijpen blijkt niet nodig, de bevrijding volgt en vader de Vries kerft op 1 april 1945 zijn verhaal in de boom. Op 22 april keert de familie terug naar Aerdt, waar de boerderij vrijwel ongedeerd is gebleven. Familie Til brengt hen er naar toe met hun goede paard, het oude paardje dat hen naar de Slangenburg had gebracht was er immers niet meer.

Zo krijgt een inscriptie in de boom ineens een levendig verhaal. Dan rest er nog één vraag, wat betekent EKW B131? Zoon Wim – destijds 15 jaar oud – geeft opheldering, EKW betekent geëvacueerd en B131 was het huisnummer van hun huis in Aerdt.

Door de inkerving van vader de Vries in 1945 is de familie altijd verbonden gebleven met de Slangenburg en wat zich daar in oorlogstijd heeft afgespeeld. De familie brengt nog steeds regelmatig een bezoek aan de boom of is zelfs een eerste bestemming voor een autorit na het behalen van het rijbewijs. Staatsbosbeheer is met de familie in contact gekomen en zij hebben een bankje geschonken om dit verhaal levend te houden!

Laanherstel

Foto: de Holdrostlaan in aftakelende fase.

Ondanks het mooie verhaal achter de inscriptie was behouden van de boom geen optie. De laan was aan het aftakelen en in slechte staat. Zo was ook de boom met inscriptie niet vitaal meer en aan het aftakelen. Alleen het stamstuk laten staan zou de inscriptie ook snel doen verdwijnen doordat de schors – als de boom eenmaal dood is – snel loslaat. We besluiten de volledige laan te zagen en herplanten. Maar eerst wordt de inscriptie door een fotograaf uit de buurt goed in beeld gebracht.  Met een informatiepaneel en bankje geschonken door familie de Vries uit Aerdt houden we dit verhaal in leven.

Foto: de Holdrostlaan na het zagen en herplanten. Een laan voor de toekomst.