Twee grootoorvleermuizen. Foto: J. Willemsen Evides

Bunkers uit de Tweede Wereldoorlog zijn uitstekende overwinteringsverblijven voor vleermuizen, vlinders en bijen. Maar daarnaast hebben ze ook een enorme aantrekkingskracht op mensen: schatzoekers die op zoek zijn naar materiaal uit de oorlog, jongeren die er een feestje houden of fotografen. Helaas gaat dit niet samen met de dieren die er verblijven.

Manschappenbunker als vleermuizenbunker

De manschappenbunker, gelegen in het voor bezoekers afgesloten deel van de Meeuwenduinen, is zo’n bunker die we jarengeleden hebben ingericht als winterverblijf voor de vleermuizen. En het werkt: elke winter verblijven hier watervleermuizen en grootoorvleermuizen. Maar ook insecten als dagpauwogen, roesjes en blinde bijen overwinteren hier. Deze dieren houden van een temperatuur die continue is en niet onder het vriespunt zakt, de luchtvochtigheid moet hoog zijn en de wanden ruw genoeg om er aan te kunnen hangen, of voorzien zijn van spleten om tussen te kruipen. En het moet er donker zijn en geen tocht. In een verblijf dat hieraan voldoet kunnen vleermuizen en insecten de winter doorkomen zonder te bevriezen of uit te drogen.

Winterslaap en verstoring

Vleermuizen zijn echte insecteneters. Ze kunnen wel 300 tot 1000 insecten in een avond opeten. In de wintermaanden als er geen insecten meer vliegen, houden vleermuizen een winterslaap. Vanaf eind oktober tot midden maart overwinteren ze in een zogenaamd winterverblijf. Dit zijn vaak gebouwen, (vleermuis)bunkers, ijskelders, forten, mergelgroeve of oude dikke bomen. Elke soort heeft zo zijn eigen voorkeur. Om zo min mogelijk energie te verbruiken, verandert de vleermuis zijn hartslag en ademhaling enorm tot slechts 18 slagen per minuut en één ademhaling per 19 minuten. Tijdens de winterslaap is het normaal dat de vleermuizen tussendoor wakker worden, zich verplaatsen binnen het winterverblijf en wat eten maar vooral te drinken. Ze kunnen gemakkelijk eten vinden, omdat ze het winterverblijf vaak delen met overwinterende insecten zoals dagpauwogen, kleine vos en muggen. En vaak is er condens of een waterplas in de bunker waar ze even van kunnen drinken.

Het wakker worden en weer in winterslaap gaan kost veel energie. Binnen een paar minuten moeten ze weer in winterslaap gaan, vleermuizen kunnen namelijk nauwelijks vet opslaan – de kleinere soorten wegen zelf slechts 5 gram. Verstoring door mensen is dan ook zeer ongunstig, omdat hierdoor de temperatuur verhoogd wordt en de lucht in beweging komt, wat de vleermuizen uit hun winterslaap kan halen. Feestjes, gegraaf, vuurtjes, graffiti: dit kan funest zijn voor de dieren.

Opnieuw afgesloten

Jaren geleden hebben we deze bunker al ingericht voor vleermuizen en afgesloten voor mensen. Helaas zijn er onlangs toch mensen geweest die toegang tot de bunker hebben verkregen door de dekplaten open te slijpen. En daarnaast hebben ze heel veel afval achtergelaten. Nu zijn alle toegangen weer dichtgemaakt, zodat de vleermuizen daar straks weer kunnen overwinteren. Net op tijd, want nu al gaan de vleermuizen op zoek naar een goede verblijfplaats in de winter.

En voor de schatzoekers: er is in de afgelopen 80 jaar is er al door zoveel mensen gezocht, gespit en onderzocht dat er echt niets meer te vinden is. Alleen zeldzame dieren die er schuilen en/of overwinteren. En daarnaast liggen de bunkers in de Meeuwenduinen in een voor mensen afgesloten gebied: betreding is strafbaar.