Gewone grootoorvleermuis - foto A. de Visser

Bijzondere beesten zijn het! Ondersteboven hangend, bijna onderkoeld, een hartslag van slechts één keer per minuut, zo komen alle Nederlandse vleermuizen de winter door. En één keer per jaar tellen we de overwinterende vleermuizen in de kelders en bunkers op de Kop van Schouwen.

Winterslaap

Vleermuizen zijn echte insecteneters die al vliegend hun prooi vangen en met hun scherpe tandjes oppeuzelen. Grootoorvleermuizen eten bijvoorbeeld veel nachtvlinders, maar ook kevers en spinnen. Andere vleermuizen eten vooral muggen. En ze eten veel. Om te overleven moet een vleermuis zo’n driehonderd tot duizend insecten per nacht eten!

In de winter houden vleermuizen een winterslaap. Er zijn dan immers weinig tot geen insecten om te vangen. Ze gaan dan in een soort spaarstand. Een vleermuis zoekt een veilig winterverblijf waar het in de winter tussen de 5 en 10 graden blijft. Tijdens de winterslaap hangen vleermuizen op hun kop aan hun achterpoten. Ze zetten hun achterpoten op slot, zodat het geen energie kost om zich vast te houden. De ene vleermuissoort houdt een langere winterslaap dan de ander. Mocht het tussendoor warmer worden, zoals de afgelopen dagen, dan kunnen ze al in januari rondfladderen om later de winterslaap weer te vervolgen. Bij een normale winter worden ze pas weer wakker als in het voorjaar er weer insecten zijn.

Waarom tellen?

Niet alle vleermuissoorten kunnen we tellen door het controleren van de winterverblijven. Een aantal soorten houdt hun winterslaap in holle bomen en spouwmuren van huizen en andere gebouwen. Dit zijn plekken waar de aantallen niet of nauwelijks te volgen zijn. Deze soorten proberen we vooral zomers te tellen met behulp van batdetectors. Door de soorten te tellen die in kelders, bunkers en forten verblijven verzamelen we regionale en landelijke gegevens die trends weergeven. Daarom dient de telling nauwkeurig en constant te worden uitgevoerd, waarbij we moeten voorkomen dat ze slapende vleermuizen verstoord worden. Natuurlijk raken we ze niet aan, maken zo min mogelijk geluid en blijven niet langer dan nodig in het winterverblijf omdat de vleermuizen wakker kunnen worden door onze lichaamstemperatuur of door de warmte van de zaklamp.

Resultaten

De watervleermuis (Myotis daubentonii) is een vrij grote vleermuis, met een gewicht van 8-17 gram en lange, relatief brede vleugels met een spanwijdte van 20 tot 30 cm. De buikvacht is grijswit met een donkere ondervacht en steekt duidelijk af tegen de middel- tot donkerbruingrijze rugvacht. D watervleermuis heeft opvallend grote voeten die hij gebruikt om insecten van het wateroppervlak te scheppen. Wie zomers langs de meertjes in de Boswachterij Westerschouwen loopt kan deze vleermuis boven het water zien fladderen. Hij werd in de winterverblijven van de Kop van Schouwen het meest geteld: 9 exemplaren zijn er aangetroffen.

Iets minder exemplaren zijn er aangetroffen van de gewone grootoorvleermuis: 6 stuks. De gewone grootoorvleermuis (Plecotus auritus) is herkenbaar aan zijn grote oren die 3 tot 4 cm lang zijn. In winterslaap vouwen grootoorvleermuizen hun oren onder hun vleugels en blijft van het oor alleen het oorklepje zichtbaar.

Andere soorten zijn er niet aangetroffen.

Insecten

Naast deze zoogdieren worden deze winterverblijven ook gebruikt door insecten om de winter door te komen. Soorten als dagpauwoog, roesje, en blinde bij kunnen worden aangetroffen en worden natuurlijk ook geteld. Zo troffen de tellers 58 dagpauwogen aan, 30 roesjes en 11 blinde bijen aan. Daarnaast zijn er hopsnuituilen (3) en heivlinders (2) aangetroffen.

Excursies

Wilt u meer weten over deze zoogdieren, dan kunt u in de maanden juli en augustus met een natuurgids mee. In de Boswachterij Westerschouwen gaan we op zoek naar de vleermuizen en onderweg komt u van alles te weten over deze (bijna) blinde vleermuizen. Met een batdetector kunnen we ook in het donker de dieren “horen”. Dit apparaat kan namelijk het ultrageluid van de vleermuis, wat hij gebruikt om te navigeren, registreren en omzetten naar een hoorbaar geluid. Informatie over deze excursies vindt u tegen de zomer op de site van Staatsbosbeheer.