Moerassprinkhaan (man)

Afgelopen zomer zijn de open duinen van Staatsbosbeheer op de Kop van Schouwen geïnventariseerd op het voorkomen van dagvlinders, sprinkhanen en libellen. Onder de 17.874 getelde exemplaren zaten bijzondere waarnemingen, waaronder de Moerassprinkhaan, die nog niet eerder op Schouwen-Duiveland was waargenomen. En het Schavertje werd weer teruggevonden.
Bij deze inventarisatie zijn alleen de SNL-soorten (Subsidiestelsel Natuur en Landschap) en Rode lijst-soorten meegenomen. Deze kartering vindt één keer in de 6 jaar plaats en is belangrijk voor de evaluatie: zijn we met het beheer van onze natuurgebieden op de juiste weg?

Enorme klus

Het inventariseren van de 591,95 hectare natuur op de Kop van Schouwen, bestaande uit vooral duinlandschappen met open duin (300 ha), moeras, heide, hooiland (210 ha) en kruiden- en faunarijk grasland door de medewerkers van ecologisch onderzoeks- en adviesbureau Van der Goes en Groot was een flinke klus. Vlinders en libellen worden in kaart gebracht door zichtwaarnemingen, sprinkhanen noteer je door het herkennen van het geluid wat ze maken, al is soms het vangen van een sprinkhaan met een netje noodzakelijk om de juiste soort te identificeren. Voor het inventariseren van deze soorten is mooi weer nodig. Bij wind, bij bewolking of als het kouder is dan 17 graden, vliegen vlinders en libellen slecht en laten sprinkhanen zich nauwelijks horen. En juist de afgelopen zomer waren deze zomerse dagen niet vaak aanwezig.

Moerassprinkhaan

In Nederland is de Moerassprinkhaan een verspreid voorkomende soort in natte graslanden en moerasvegetaties die veelal een groot deel van het jaar geheel of gedeeltelijk onder water staan. De sprinkhaan zit meestal verscholen in vegetaties met hoge grasachtigen als Pitrus, Riet, Pijpenstrootje en zeggen. Op te droge plekken komt de soort niet voor.
In de Duinzoom werd op 18 juli een mannetje Moerassprinkhaan aangetroffen. Nog niet eerder is deze soort aangetroffen in Zeeland! En opvallend: dit jaar werd de Moerassprinkhaan ook gezien op de Goudplaat op Noord-Beveland. De dichtstbijzijnde populatie van deze soort is in het Oostvoornse Meer in Zuid-Holland en ook zit er een recente populatie bij de Dintelse Gorzen. Mogelijk is vanuit deze populaties de sprong naar de Kop van Schouwen en Noord-Beveland gemaakt, maar het is ook mogelijk dat de soort is meegelift met voertuigen of dat het verplaatsen van grond met eipakketten een verklaring is voor de aanwezigheid in de Duinzoom. Gezien het lage aantal (één mannetje op Schouwen) is het nog afwachten of er een populatie ontstaat.

Schavertje

Het Schavertje is in Nederland een vrij zeldzame soort die alleen op de hoge zandgronden voorkomt, maar nauwelijks in het zuiden. De soort verblijft in schrale, droge graslanden in de heide. Vaak is deze kleine sprinkhaan ook aan te treffen langs zandpaden en schrale wegbermen langs fietspaden. Op de Kop van Schouwen werden in totaal 4 exemplaren aangetroffen op de Vroongronden. Het Schavertje was tot dit jaar niet meer gemeld op Schouwen. Ondanks het niet optimale weer stuitte een van de karteerders op meerder roepende mannetjes waardoor het lijkt dat de soort hier nog steeds wijd verspreid voorkomt.

Bijzondere libellen

In het karteergebied zijn naast de bovengenoemde sprinkhanen ook bijzondere libellen waargenomen zoals de Gaffelwaterjuffer, Zuidelijke glazenmaker, Zuidelijke heidelibel en Zwervende heidelibel.

De Gaffelwaterjuffer heeft zich vanuit het zuiden van Europa gevestigd in Nederland. In 2007 in Zeeuws-Vlaanderen, in 2010 in Zuid-Limburg en daarna op verspreide locaties in Noord-Brabant. Inmiddels is de soort in Zeeland plaatselijke talrijk. In het telgebied zijn 38 exemplaren geteld in Het Groene Duin, Meeuwenduinen, Verklikkerduinen en de Vroongronden.

De Zuidelijke glazenmaker is een soort die vooral voorkomt in het zuiden van het land en in de duinen, dit betreft vooral zwervers uit Zuid-Europa. In de Verklikkerduinen werden twee exemplaren gevonden.

De Zuidelijke heidelibel wordt pas sinds 2006 regelmatig in Nederland waargenomen. Het is een typische soort van ondiepe delen van stilstaande wateren met rijke water- en oeverplantenvegetatie en dan vooral bij droogvallende wateren en recent gegraven poelen. In de Verklikkerduinen, de Vroongronden en Het Groene Duin werden in totaal 12 exemplaren aangetroffen.

Van de Zwervende heidelibel zijn in totaal 5 exemplaren aangetroffen in de duinen. Deze soort verschijnt in Nederland vaak tijdens flinke invasies. De soort plant zich hier dan voort en heeft de voorkeur voor allerlei ondiepe, snel opwarmende wateren.

Opvallende dagvlindersoorten

De dagvlindersoorten van het open duin zijn lokaal talrijk. Zo zijn het Bruin blauwtje, Hooibeestje en Heivlinder vrij schaars tot zeer algemeen in de Verklikkerduinen en Meeuwenduinen. Oranje zandoogje en Bruin zandoogje zijn zeer algemeen in het gehele karteergebied. Opvallende waarnemingen zijn die van het Scheefbloemwitje en Koevinkje. Helaas is de Parelmoervlinder niet aangetroffen tijdens de tellingen al wordt verwacht dat deze nog wel in het gebied aanwezig is.

Meest waargenomen

De Krasser (sprinkhaan) is met 2630 exemplaren het meest waargenomen tijdens de tellingen. De Duinsabelsprinkhaan staat met 2167 exemplaren op een tweede plaats. Het Knopsprietje is met 1488 exemplaren vaak geteld. Bij de vlinders is het Bruin zandoogje het meest geteld (1555 exemplaren) gevolgd door het Oranje zandoogje (1237).

Juist beheer

In deze voor libellen, vlinders en sprinkhanen slechte zomer zijn vele soorten en vele exemplaren geteld. Dat er een nieuwe soort voor Zeeland – de Moerassprinkhaan – is ontdekt en dat het Schavertje weer is teruggevonden, is bijzonder goed nieuws. Ook de waarnemingen van bijzondere libellen, die vooral vanuit Zuid-Europa oprukken en nu met meerdere exemplaren terug te vinden zijn op de Kop van Schouwen is een goed teken. Door juist beheer van onze graslanden, begrazing in de duinen, creëren van open, warme plekjes maar ook het zorgen voor snel opwarmende poelen en wateren, kunnen we verwachten dat steeds meer vlinders, libellen en sprinkhanen zich op de Kop van Schouwen gaan vestigen.