essentaksterfte veerse bos

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen, het gaat niet goed met de es in Nederland. Sterker, het gaat ronduit slecht. In grote gedeelten van Nederland is meer dan de helft van die beeld bepalende boom ziek, voor een groot deel onherstelbaar. Daarmee dreigt er een waardevolle inheemse boomsoort uit het Nederlandse landschap en uit de bossen te verdwijnen. In een groot deel van Nederland ontstaan grote gaten in het bos om ons heen. In deze gaten gaan we zorgen voor nieuwe bos door planten van bomen of natuurlijke verjonging, maar dat kan enige jaren duren. In Zeeland lijkt het nu nog mee te vallen, maar dat is wellicht een kwestie van tijd.

Rivierboom

De es is een prachtige tot veertig meter hoog wordende boom, die in Nederland op grote schaal aangeplant is langs wegen en paden, singels en grachten, en in bossen. Van oorsprong is het echter een boom die langs de oevers van de grote rivieren, beken en stromen voorkwam. Hij behoort met zijn dikke takken, open karakter en de vaak lang glad blijvende stam tot de olijvenfamilie. Opvallend zijn de dikke zwarte knoppen en de pluimige bloemetjes, die vlak voor de bladgroei verschijnen. In de herfst wordt de boom gekenmerkt door de afhangende gevleugelde nootjes.

Vals essenvlieskelkje

Sinds een aantal jaren wordt de es bedreigd door het vals essenvlieskelkje, bekend als de essentakziekte. Deze makkelijk door de wind te verspreide en uit Oost-Europa afkomstige schimmel tast eerste de bladeren en takken aan. Door daar de vaten te verstoppen, worden geen water en voedingsstoffen meer aangevoerd en verdroogt de boomkroon als het ware. Op termijn verspreidt de schimmel zich echter door heel de boom, die daardoor erg verzwakt en gevoelig wordt voor andere parasieten en plagen. Uiteindelijk gaan de meeste bomen dood. Tot nog toe is er geen remedie. Hoewel geen wet van Meden en Perzen, lijken oudere bomen beter bestand te zijn dan jonge exemplaren.

Worden alle essen nu verwijderd?

Ook in Zeeland worden bij Staatsbosbeheer alle matig tot zwaar aangetaste bomen langs wegen en paden vanaf vanwege veiligheid verwijderd in een zone van 30 meter langs het pad of de weg. Langs wegen en paden, waar de boomveiligheid belangrijk is, en perceelsranden waar goed nabuurschap van belang is, hebben de eerste prioriteit. In bossen waarin de es gemengd is met andere boomsoorten of het kleinere bosdelen zijn kan de beheerder kiezen wat hij doet: kappen of laten staan. Bij grotere bosdelen met veel es kiest Staatsbosbeheer voor behoud van het bosbeeld en de bosontwikkeling om de essen te kappen en via de aanwezige natuurlijke verjonging of via planten de volgende bosgeneratie te stimuleren.

We zijn als beheerders heel zuinig op de resterende, nog gezonde bomen. De individuen die opvallen door hun vitaliteit worden nadrukkelijk gespaard als bron van mogelijk resistente nakomelingen. Samen met wetenschap en kwekers onderzoeken we of hiermee resistente essen gekweekt kunnen worden om de es voor mens en natuur in Nederland duurzaam te behouden. Op de korte termijn is dat echter geen oplossing voor de essentaksterfte.