Een onopvallend plantje met bloemen die als een cilinder op de steel staan. Zijn uiterlijk doet het niet vermoeden, maar de herfstschroeforchis is een hele bijzondere plant die bijna nergens voor komt in Nederland. Hier in de Grevelingen wel. En hóe! In enorme aantallen.

Grote verandering
Het is bijna niet voor te stellen, maar ruim 50 jaar geleden waren de eilanden in de Grevelingen nog kale zandbanken. Met vloed liepen ze onder water en met eb konden vogels er hun hart ophalen en zich vol eten met kokkels en pieren. Met de aanleg van de Grevelingendam (1965) en de Brouwersdam (1971) is het landschap flink veranderd. De eilanden zijn niet meer onder invloed van getij, daardoor kan de natuur zich ontwikkelen. Bomen groeien, bosjes ontstaan en dankzij begrazing van koeien en paarden en aanvullend maaien blijven de eilanden een afwisselend karakter houden.

Walhalla voor herfstschroeforchis
Met het neerdalen van regen op de voormalige zandplaten is er een zoetwaterbel ontstaan onder de eilanden van zo’n 20 meter. Dat biedt perspectief voor een heleboel bijzondere planten zoals de moeraswespenorchis, parnassia en dus ook de herfstschroeforchis. Vooral op natuureiland Hompelvoet vind je bijzondere flora. De zandgrond, schrale bodem, kalkrijkdom, verloop van het grondwaterpeil en de saltspray maken de Hompelvoet een walhalla voor de herfstschroeforchis.

Zeer zeldzaam
De eerste herfstschroeforchis werd ontdekt in 2004 en vanaf toen is deze prachtige orchidee nauwkeurig geteld. De rode lijst soort wordt als zeer zeldzaam aangeduid en is afgelopen jaren in aantal gigantisch gegroeid. Waar er in 2013 nog zo’n 10.000 exemplaren te vinden waren, is in 2016 een aantal geteld van zo’n 53.000 bloeiende herfstschroeforchissen!

Schelpjes
De ontwikkeling van de herfstschroeforchissen op de Hompelvoet worden nauwkeurig bijgehouden door vogelwachter Kees de Kraker. Ieder jaar zeeft hij kokkelschelpen uit een voormalige schelpenbank en verpakt ze in zakjes van 100 stuks. In proefvlakken merkt hij de herfstschroeforchissen door er een schelpje bij te leggen. Nu het aantal planten zo enorm is, is het onmogelijk alle individuen te merken en daarom wordt op basis van de tellingen in de proefvlakken een schatting gedaan. Na jaren van populatieverdubbeling lijkt de groei van het aantal herfstschroeforchissen zich langzaam te stabiliseren. Met een groei van zo’n 8.000 exemplaren is de populatie dit jaar 18% gegroeid ten opzichte van vorig jaar.

Grootste populatie ter wereld
Naast de populatie op de Hompelvoet vind je de zeer zeldzame orchidee ook in Zuid-Limburg (enkele honderden exemplaren) en in de Westduinen (enkele duizenden exemplaren). De populatie herfstschroeforchissen op de Hompelvoet is met 53.000 bloeiende exemplaren wellicht de grootste ter wereld. Van geen enkel ander gebied is zo’n grote populatie bekend. Daar zijn we stiekem toch een beetje trots op!

~ Boswachter Wendy