Koude voeten?

Het ziet er maar zielig en desperaat uit, dat verzameld waterwild voor mijn huis: Een ietwat verlopen familie zwaan met drie nog grijsbruine jongen, een menigte altijd ruziënde meerkoeten, die het zelfs onder deze winterse omstandigheden doorlopend met elkaar aan de stok hebben, wat schichtige waterhoentjes, die bij elke hond, kinderwagen of voetganger onthutst het riet in vluchten, en natuurlijk bonte gekleurde meer of minder soepeenden, kwakertjes en zowaar enkele alweer fraai uitgekleurde wilde eendwoerden, die als een bende hangjongeren de buurt afschuimen. In aanvulling daarop zit er een blauwe reiger slachtofferig – kijk ‘es hoe zielig ik ben – op een lantaarnpaal te wachten op hetgeen komen of niet komen gaat en steekt er warempel een waterral – een klein donker hoentje met een lange rode snavel en een akelige varkensschreeuw – de vest over.

De winterse kokmeeuwtjes hier en daar als grijze dotjes op het ijs en de altijd kakelende kauwtjes maken het tafereeltje compleet, en bijna was ik nog die ene gaai vergeten, die vanuit de kaalgewaaide linde aan de overkant het hele zaakje in de gaten houdt.

O ja, ook nog een kneuterig groepje staartmezen, dat van de ene boom naar de andere warrelt, met hun lange staarten optornend tegen de winterwind. Vanachter het dubbelglas in de woonkamer, nippend aan de eerste ochtendkoffie zou je bijna medelijden krijgen met al dat spul daarbuiten in de vrieskoude. Maar ja, als het echt zo slecht zou zijn, waarom blijven die malle vogels hier dan?

Eenden hebben altijd koude poten en das maar goed ook. Want als ze net als wij warme voeten hadden, dan zouden ze bij deze weersomstandigheden al snel in de problemen komen. Immers, voeten (poten) vriezen alleen aan het ijs vast als de warmte ervan eerst voor smeltend ijs zorgt (zeg maar smeltwater), dat daarna afkoelt en weer opvriest. Als je koude poten hebt, is dat probleem stukken minder aan de orde.

Maar hoe zorgt een eend er nu voor, dat zijn poten koud blijven? Daarvoor heeft-ie en hebben vele andere watervogels een speciaal ingebouwde warmtewisselaar. Het koude bloed van eendenpoten stroomt door de aderen terug richting hart. Aan de andere kant stroomt warm, zuurstofrijk bloed vanuit het hart richting poten. Onderweg komen deze twee stromen elkaar in de poten tegen, de leidingen lopen parallel aan en zijn nauw vervlochten met elkaar. Het koude bloed, dat door aderen omhoog stroomt, koelt het naar de poten stromende bloed af. Anderzijds zorgt het warme bloed vanuit het hart ervoor, dat het naar het hart toestromende bloed vanuit de poten verwarmd wordt. Een warmtewisselaar pur sang, letterlijk, dus, die ervoor zorgt, dat de lichaamstemperatuur van een eend 40C is en die van zijn poten net boven het vriespunt.

Overigens is het voor eenden ook geen enkel probleem in ijzig water te zwemmen. Zij beschikken over een klier, die een vettige stof afgeeft. Eenden verspreiden die met hun snavel over hun hele lijf. Dat vet, die olie, zorgt ervoor, dat de eenden waterdicht zijn en dus geen kou hebben. Kortom, niet te veel medelijden met die “kou kleumende” eenden op het ijs, ze kunnen de koude goed hebben. Dat wil niet zeggen, dat ze niet in de problemen kunnen komen. Om de oven daar binnen te stoken, is natuurlijk wel eten nodig.  Dus als alle plassen, meren en sloten “dicht” liggen……….maar voorlopig……

Trouwens ook de merels, roodborsten, mezen en ander klein scharrelgevogelte in de tuin houden het nog wel even vol. De versgevallen sneeuw maakt het wel lastig voedsel te vinden, maar de koude hoeft voor hen geen probleem te zijn. Ze zijn erop gewapend. Veel zangvogels zien er wat dik uit, maar dat komt niet omdat de tafels nu zo rijk gedekt zijn. In tegendeel, er moet hard gewerkt worden voor een schamel maal. Gevallen loof wordt omgekeerd, schors afgezocht, een polletje open gras onderzocht op zoek naar spinnetjes, oorwormen, pissebedden en ander klein gedierte, een weggeworpen appel, een gescheurd plastic zakje brood met kaas, de laatste lijsterbessen, maakt niet uit als het maar te eten is. Want de inwendige temperatuur moet wel op peil blijven, per slot. Maar vet worden ze niet dezer dagen, die stadse dames en heren vogels. Nee, ze lijken misschien weldoorvoed, omdat ze hun veren opzetten, een handige tactiek om warm te blijven. Tussen hun lijfjes en hun verenpak “vangen” ze lucht en die lucht isoleert, houdt de warmte binnen en houdt de koude buiten.

Vinken, heggenmussen en ook lijsters gaan bij het fourageren – het zoeken naar voedsel – met enige regelmaat door de “knieën”, ze zakken in de sneeuw. Ook das niet voor niets. Heel wat lichaamswarmte verdwijnt immers door “naakte” lichaamsdelen, zoals snavel en poten in het niets. Door regelmatig te “zakken”, de poten te bedekken met warme borstveren, wordt dit verlies aanzienlijk beperkt. Bij de op het ijs zittende – liggende – meeuwen werkt dat op dezelfde wijze.  En mocht dit allemaal niet helpen, dan kun je altijd nog met zijn tienen of elven tegen elkaar aanslapen, zoals boomkruipers en staartmezen doen. Das knus en nog energiebesparend ook. Een gouden tip trouwens ook voor wie de cv niet meer aan de praat krijgt…. gewoon vrienden, kennissen en buren uitnodigen…..